________________
२०८
भगवतीमत्र परित्यज्य संयतः कषायकुशील एव भवति तत्सदृशसंयमस्थानसद्भावात् । एवं यस्य यत्सदृशानि संयमस्थानानि सन्ति स सद्भावमुपपद्यते मुक्त्वा कषायकुशीला. दीन एवं सर्वत्र विज्ञेयम् । कषायकुशीलो हि विद्यमानस्वसहसंयमस्थानकान पुलाकादि भावानुपसंपद्यते, अविद्यमानसमानसंयमस्थानकं च निर्ग्रन्थ भावम् निर्ग्रन्थस्तु कषायकुशीलत्वं वा स्नातकत्वं वा प्राप्नोति । स्नातकस्तु सिद्धिगतिमेव गच्छतीति । तदेवाइ मूत्रकार:-'बउसेणं ण' इत्यादि । 'वउसे गं भंते ! पउसत्तं जहमाणे किं जहइ कि उपसंपज्जई वकुशः खलु भदन्त ! बकुशत्वं जहन् -परित्यजन् कि जहाति किमुपसंपद्यते इति प्रश्नः । भगानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'बउसत्तं जहई' बकुशो बकुशत्वं जहाति, 'पडि मासि करता है। पुलाक पुलाकभाव को छोडता हुआ संयत ही होता है क्योंकि इसके कषायकुशील के जैसे संयमस्थानों का सद्भाव होता है। इस प्रकार जिसके जैसे संयमस्थानों का सद्भाव है वह कषायकुशील आदि अवस्थाओं को छोडकर लसभाव को प्राप्त करता है इसी प्रकार से सर्वत्र जानना चाहिये। कषायकुशील विद्यमान स्वसदृश संथमस्थानवाले पुलाकादि भावों को प्राप्त करता है और अविद्यमान समान संयमस्थानबाले निर्ग्रन्थ भाव को भी प्राप्त करता है । निर्गन्ध कषायकुशीलता को अथवा स्नातकता को प्राप्त करता है। स्नातक सिद्धगति को ही प्राप्त करता है । इसी बात को सूत्रकार प्रकट करते हैं-इस में गौतमस्वामी ने प्रभुश्री से ऐसा पूछा है-'बउसेणं भंते ! वजसत्तं जहमाणे किं जहइ किं उपसंपज्जई' हे भदन्त ! बकुशवकुशता का परित्याग करता हुआ किसको छोडता है और किसे प्राप्त करता કરે છે, પુલાક પુલાક ભાવને છેડતા થકે કષાયકુશીલ સંયત જ હોય છે. કેમકે-તેમને કષાયકુશીલની જે જ સંયમસ્થાનને સદ્ભાવ હોય છે. એ પ્રમાણે જેને જેને સંયમસ્થાને સદ્ભાવ છે, તે કષાયકુશીલ વિગેરે અવસ્થાઓને છેડીને તે તે ભાવને પ્રાપ્ત કરે છે, એ જ રીતે બધે ઠેકાણે સમજવું જોઇએ કષાયકુશીલ વિદ્યમાન પોતાની સરખા સંયમસ્થાનવાળા પુલાક વિગેરે ભાવને પ્રાપ્ત કરે છે. અને અવિદ્યમાન સમાન સંયમસ્થાનવાળા નિગ્રંથ ભાવને પ્રાપ્ત કરે છે નિગ્રંથ કષાયકુશીલપણાને અથવા સ્નાતકપણાને પ્રાપ્ત કરે છે. સ્નાતક સિદ્ધગતિને જ પ્રાપ્ત કરે છે. એજ વાતને સૂત્રકાર પ્રગટ रेछ. मा विषयमा गीतमस्वामी प्रसुश्रीन से पूछयु छ ?-'बउसेणं भते । बउम जहमाणे कि जहइ कि उसंपज्जइ' 3 समपन् ५४२, . પણાને પરિત્યાગ કરતે થકે કોને છોડે છે ? અને કેને પ્રાપ્ત કરે છે?
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
