________________
ક
भगवती सूत्रे
रिकनयश्च, नैयत्यमदर्शनमवणो निश्चयः व्यवहारमात्रप्रयोजको व्यवहारनयः व्यवहारश्च यात्रता अंशेन संव्यवहारः प्रवर्तयितुं शक्यते तावन्तमेव अंशं गृह्णाति अन्यांशान् उपेक्षते सत् अपि अनेकेषु धर्मेषु तत्र गजनिमीलिकामाश्रयते, निश्चयश्च सर्वानेव गृह्णाति इति तत्र 'बावहारनयस्स' व्यवहारनयस्य मतेन 'गोडे फाणियगुले' गौडः गुडरसोपेतः मधुररसोपेतः फाणितगुडः, व्यवहारनयमतेन द्रaysो मधुररसोपेत इत्यर्थः व्यवहारनयो हि लोकव्यवहारमात्रपरत्वात् तदेव तत्राभ्युपगच्छति, अन्यांश्च उपेक्षते वर्णरसादीन, 'नेच्छश्यनयस्स' नैश्वयिकनयस्थ
को दिखाने वाला निश्चयनय होता है और व्यवहारमात्र का प्रयोजक व्यवहारनय होता है । जितने अंश से व्यवहार चलाया जा सकता है उतने ही अंश को व्यवहारनय ग्रहण करता है । एवं अन्य अंशो के प्रति वह उपेक्षा कर देता है । वस्तुमें अनेक अंश होते हैं। फिर भी वह उन अंशों-धर्मों के प्रति उपेक्षाभाव धारण कर लेता है तथा निश्चयनय जो होता है वह वस्तुगत समस्त धर्मों को ग्रहण करता है जो व्यवहार नय है उसके मतानुसार फाणितगुड गौड-मधुर मीठा रस वाला है ऐसा प्रकट किया जाता है। क्योंकि यह व्यवहारनय लोक व्यवहार मात्र में तत्पर होता है जितने से लोक व्यवहार चलता है उसी बात को प्रकट करता है और उसी बात को वह मानता है तथा अन्य वर्ण रसादिकों के प्रति उपेक्षाभाव रखता है। यही बात 'वावहार - नवरस गोडे फाणियगुडे' इस पाठ द्वारा की गई है। 'नेच्छइन यस्स ० ' तथा
नवय" विगेरे सूत्रपाठ द्वारा अगर वामां आवी छे. निश्चयात्म अर्थने બતાવવાવાળા નિશ્ચયનય હાય છે. વ્યવžારમાત્રને બતાવનાર વ્યવહારનય છે. જેટલા અંશથી વ્યવહાર ચલાવવામાં આવે છે, તેટલા જ અંશને વ્યવહાર નય ગ્રહણ કરે છે અને ખીજા અશા પ્રત્યે તે ઉપેક્ષા કરે છે. વસ્તુમાં અનેક અંશ હાય છે. તેપણ તે તે અંશેાના ધર્મપ્રતિ ઉપેક્ષાભાવ ધારણ કરી લે છે. તથા જે નિશ્ચયનય હેાય છે, તે વસ્તુમાં રહેલ સઘળા ધર્મોને ગ્રહણ કરે છે. તેમજ વ્યવહારનયના મત પ્રમાણે ફાણિત ગુડ-ગાળ-મીઠા રસવાળે હાય છે. એમ પ્રગટ કરવામાં આવે છે. કેમ કે તે વ્યવહારનય લેાકવ્યવહાર માત્રમાં તત્પર હાય છે. જેટલાથી વ્યવહાર ચાલે છે, તેજ વાતને પ્રગટ કરે છે, અને તેજ વાતને ત્યાં માને છે. તથા અન્ય તથા ખીજા વણુ, ગંધ રસ વિગેરે પ્રત્યે उपेक्षाभाव राजे छे. ये वात "ववहारनयस्स गोडे फाणियगुडे" मा पाथी मताववाभां यावी छे. “नेच्छ्इय नयस्स ०" तथा नैश्चयि नयना भत प्रभा तेमां पां
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
