________________
७२६
भगवतीसूत्रे कालच नीलाश्च २ स्यात् कालाश्व नीलश्च ३, स्थात् कालाश्च नीलाच ४ । 'स्यात् कालच लोहितश्च' अत्रापि चत्वारो भङ्गाः करणीयाः एकत्वानेकत्वाभ्याम् ४ । कृष्णवर्ण और नीलवर्ण वाला भी हो सकता है १, अथवा कदाचित् यह एक प्रदेश में कृष्णवर्ण वाला और अनेक प्रदेशों में-छह प्रदेशों में नीलेवर्ण वाला भी हो सकता है २ अथवा-कदाचित् वह अनेक प्रदेशों में-छह प्रदेशों में कृष्णवर्ण और एक प्रदेश में नीलेवर्ण वाला भी हो सकता है ३, अथवा वह अनेक प्रदेशों में कृष्णवर्ण वाला और दूसरे अनेक प्रदेशों में नीलेवर्ण वाला भी हो सकता है ४ ये चार भंग कृष्ण और नीलवर्णों के योग में उनकी एकता और अनेकता को लेकर हुए हैं ऐसा जानना चाहिये, अब कृष्ण और लोहित वर्ण के योग से इसी प्रकार के ४ भंग उनकी एकता और अनेकता को लेकर जो होते है वे इस प्रकार से हैं-कदाचित् वह कृष्णवर्ण वाला और लोहितवर्ण घाला भी हो सकता है १ अथवा कदाचित् वह एक प्रदेश में कृष्णवर्ण वाला और अनेक प्रदेशों में लोहितवर्ण वाला भी हो सकता है २ अथवा-कदाचित् वह अनेक प्रदेशों में कृष्णवर्ण वाला और एक प्रदेश में लोहितवर्ण वाला भी हो सकता है ३ अथवा अनेक प्रदेशों में वह कृष्णवर्ण वाला और अनेक प्रदेशों में लोहितवर्ण वाला भी हो सकता છે એમ જ્યારે કહેવામાં આવે ત્યારે આ બે વર્ણ સંબંધી સામાન્ય કથનમાં તે કઈવાર કાળાવણું અને નીલવર્ણવા પણ હોય છે. ૧ અથવા કોઈવાર તે એક પ્રદેશમાં કાળાવ વાળે અને અનેક પ્રદેશોમાં-છ પ્રદેશમાં નીલવર્ણવાળે પણ થઈ શકે છે. ૨ અથવા કે ઈરાર તે પ્રદેશોમાં કાળા વર્ણવાળો અને એક પ્રદેશમાં નીલવર્ણવાળે પણ હોય છે. ૩ અથવા તે અનેક પ્રદેશમાં કાળાવણ વાળે અને બીજા અનેક પ્રદેશમાં નીલ વર્ણવાળે હોઈ શકે છે. આ ચાર ભાગે કાળા અને નીલ વર્ણના વેગથી તેના એકપણું અને અનેકપણાને લઈને થયા છે તેમ સમજવું. ૪ કઈવાર તે કાળ વર્ણવાળે અને લાલવણુંવાળા હોય છે. ૧ અથવા કોઈવાર તે એક પ્રદેશમાં કાળા વર્ણવાળે અને અનેક પ્રદેશમાં લાલઘણુવાળે પણ હોઈ શકે છે. ૨ અથવા કદાચિત્ તે અનેક પ્રદેશમાં કાળા વર્ણવાળો અને એક પ્રદેશમાં લાલવર્ણવાળ પણ હોઈ શકે છે. ૩ અથવા અનેક પ્રદેશમાં તે કાળા વર્ણવાળે અને બીજા અનેક પ્રદેશમાં લાલ વર્ણ વાળો પણ डा छे. ४
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
