________________
६२८
भगवतीसूत्रे देशाः स्निग्धाः देशा रूक्षा इत्यष्टमः, 'देसा सीया देसे उसिणे देसे निद्वे देसे रुक्खे' देशाः शीताः, देश उष्णो देशः स्निग्धो देशो रूक्ष इति नवमः, 'एवं एए बहुवचनान्तता कही गई है इसके अनुसार वह अपने एकदेश में शीतस्पर्शवाला हो सकता है अनेक देशों में उष्णस्पर्शवालो हो सकता है और भी अनेक देश उसके स्निग्धस्पर्शवाले हो सकते हैं तथा अनेक ही देश उसके रूक्षस्पर्शवाले हो सकते हैं यहां इन पदों में बहुवचनता करने का यह कारण है कि जिस देश में शीतस्पर्श है उस देशमें भी उसके साथ या तो रूक्षता या स्निग्धता रह सकती है तथा जिन देशों में रूक्षता या स्निग्धता रहती है वहां पर भी उनके साथ उष्णस्पर्श भी रह सकता है इस प्रकार से इन पदों का स्थान अपने विवक्षित स्थान से भी आगे हो जाता है 'देसा सीया देसे उसिणे देसे निद्धे देसे लुक्खे' यह नौवां भंग है इसमें सिर्फ प्रथम पद को ही बहु. घचनान्तरूप से प्रकट किया गया है इसके अनुसार उसके अनेक देश शीतस्पर्शवाले हो सकते हैं कोई एक देश उसका उष्णस्पर्शवाला हो सकता है कोई एक देश उसका स्निग्धस्पर्शवाला हो सकता है
और कोई सा एकदेश उसका रूक्षस्पर्शवाला हो सकता है शीतपद में बहुवचनता करने का कारण यह है कि स्निग्धस्पर्शवाले देश में एवं रूक्षापवाले देशमें भी शीत स्पर्श रहता है બહુવચનને પ્રયોગ કરેલ છે. તે મુજબ તે ચાર પ્રદેશીસ્કંધ પિતાના એક દેશમાં ઠંડા સ્પર્શવાળ હોઈ શકે છે, અને અનેક દેશમાં ગરમ સ્પર્શ વાળ હોઈ શકે છે. અને બીજા અનેક દેશોમાં તે સ્નિગ્ધ સ્પર્શવાળા હોય છે. તથા તેના અનેક દેશે રૂક્ષ સ્પર્શવાળા હોય છે. અહિયાં બીજા, ત્રીજા અને ચેથા પદને બહુવચનથી કહેવાનું કારણ એ છે કે-જે દેશમાં ઠંડા સ્પર્શ હોય તે દેશમાં તેની સાથે સિનગ્ધ અથવા રક્ષસ્પર્શ રહી શકે છે. અને જે દેશોમાં રૂક્ષ સ્પર્શ પણ અને સ્નિગ્ધસ્પર્શ પણ રહે છે ત્યાં પણ તેની સાથે ઉષ્ણુ સ્પર્શ પણું રહી શકે છે. આ રીતે આ પિતાના સ્થાનથી मीरे स्थान ५] २ छ. 24। रीते 28 An यी छ. ८ 'देसा सीया देसे उसिणे देसे निद्धे देसे लुक्खे' मा नवम मम ११ ५९ता पहने બહવચનથી કહેલ છે. તે પ્રમાણે તેના અનેક દેશો ઠંડા સ્પર્શવાળા હોઈ શકે છે. એક દેશ ઉષ્ણસ્પર્શવાળ હોય છે. તથા કઈ એક દેશ સ્નિગ્ધ સ્પર્શવાળે હેઈ શકે છે. ઠંડા સ્પર્શમાં બહુવચન કહેવાનું કારણ એ છે કે સ્નિગ્ધ સ્પર્શવાળા દેશમાં અને રૂક્ષ સ્પર્શવાળા દેશમાં શીતસ્પર્શ રહી શકે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
