________________
-
भगवतीसूत्रे तिक्ताश्च कटुकाश्च ४, स्यात् तिक्तश्च कषायश्च अत्रापि तिक्त कटुकभङ्गवत् चत्वारो भङ्गाः, तिक्तकषाययोरेकत्वानेकत्वाभ्यामवसे याः । स्यात् तिक्तश्च अम्लश्च अत्र तिक्ताम्लयोरेकस्वानेकत्वाभ्यां चत्वारो भंगाः, स्यात् तिक्तश्च मधुरश्च ४, स्यात्
से ये पांच भंग यहां होते हैं यदि वह चतुष्पदेशिक स्कन्ध दो रसों वाला होता है तो कदाचित् वह तिक्त और कटु रस वाला भी हो सकता है १ या उसका एक प्रदेश तिक्त रसवाला हो सकता है और ३ प्रदेश कटुक रस वाले भी हो सकते हैं २, या ३ प्रदेश उसके तिक्त रसवाले हो सकते हैं और १ प्रदेश कटु रसवाला भी हो सकता है ३, या अनेक अंश उसके तिक्त भी हो सकते हैं और अनेक अंश उसके कटुक रस वाले भी हो सकते हैं ४, तिक्त और कटुक रस के द्विक संयोग में जैसे ये ४ भंग उनके एकत्व और अनेकत्व को लेकर हुए हैं उसी प्रकार से तिक्त और कषाय रस के द्विक संयोग में भी उनके एकत्व और अनेकत्व को लेकर ४ भंग हो जाते हैं जो इस प्रकार से हैं-स्थात् तिक्तश्व कषायश्च १, स्थात् तिक्तश्च कषायाश्च २, स्थात् तिक्ताश्च कषायश्च ३ स्थात् तिक्ताश्च कषायाश्च ४ स्यात् 'तिक्तश्च अम्लश्च' यहां पर तिक्त अम्ल के एकत्व अनेकत्व को लेकर पूर्वोक्त रूप से ४ તેને એક પ્રદેશ તીખા રસવાળો હોય છે. અને ત્રણ પ્રદેશ કડવા રસવાળે પણ હેઈ શકે છે. અથવા તેના ત્રણ પ્રદેશ તીખા રસવાળા હોય છે. તથા એક પ્રદેશ કડા રસવાળો પણ હોય છે. ૩ અથવા તેના અનેક અંશે તીખા રસવાળા પણ હોય છે તથા અનેક અશે કડવા રસવાળા હોય છે. ૪ તીખા અને કડવા રસના દ્વિજ સંગમાં તેના એકત્વ અને અનેકત્વમાં આ ચાર ભેગે જેવી રીતે કહ્યા છે. તેવી જ રીતે તીખા અને કષાય રસના દ્વિક સંગમાં પણ એકવ અને અનેક પણામાં ૪ ચાર અંગે બને छ. रे । प्रमाणे छ. स्यात् तितश्च कषायश्च ? स्यात् तिक्तश्च कषायाश्च२ स्यात् तिक्ताश्च कषायश्व३ स्यात् तिताश्च कषायाश्च' माडियां ती मने पाय-तु२॥ રસના એકપણું અને અનેકપણાને લઈને પર્વોક્ત ૪ ચાર ભંગ બન્યા છે. એજ રીતે તીખા અને ખાટા રસના એકપણમાં અને અનેકપણામાં ચાર અંગે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
