________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२० उ०५ सु०२ पुद्गलस्य वर्णादिमत्वनिरूपणम् ६१३ त्वात् प्रदेशद्वये दुरभिगन्धवत्वात् अवयविनि गन्धद्वयं भवतीति । 'रसा जहा वन्ना' रसा यथा वर्णाः, वर्णवद्रसेष्वति भङ्गाः ज्ञातव्यास्तथाहि-यदि एकरसचतुःप्रदेशिकः स्कन्धस्तदा कदाचिन् तिक्तश्च कदाचित् कटुमश्च कदाचित् कपायश्च कदाचिदम्लश्च कदाचिन्मधुरश्चेति पञ्चमङ्गाः, यदि रसद्वयवान् तदा स्यात् तिक्तश्च कटु कश्च ?, स्यात् तिक्तश्च कटुकाश्च २, स्यात् तिक्ताश्च कटुकश्च ३, स्यात् प्रकार होते हैं- इनमें से पहला भंग लिखा गया है। २-'सिय सुन्भिगंधे य दुबिभगंधा य' ३ सिय सुबिभगंधा य दुन्भिगंधे य । ४ सिय सुन्भिगंधा य दुन्भिगंधा य' यदि वहचतुष्प्रदेशिक स्कंध दो गंध वाला होता है, तो वह दो प्रदेशों में सुरभिगंध वाला और दो प्रदेशों में दुरभिगंध वाला हो सकता है इस प्रकार से चतुष्प्रदेशी स्कन्धरूप अवयवी में युगपत् दो गंध गुग हो सकते हैं। 'रसा जहा वन्ना' इस सूत्र का तात्पर्य ऐसा है कि रसों को आश्रित करके जो यहाँ भंगविचार किया जावेगा तो वह भंगविचार वर्गों में जिस प्रकार से भंग विचार किया गया है उसी प्रकार से कर लेना चाहिये अर्थात् यदि चतुःप्रदेशिक स्कन्ध एक रस वाला होता है तो कदाचित् वह तिक्त भी हो सकता है या कदाचित् वह कटु भी हो सकता है या कदाचित् वह कषायले रस वाला भी हो सकता है या कदाचित् वह अम्लरस वाला भी हो सकता है या कदाचित् वह मधुररस वाला भी हो सकता है इस प्रकार टभिगंधे यत या प्रदेश २४ मे पाणी हाय छ तातो प्रो. શેમાં સુગંધવાળો હોય છે. અને બે પ્રદેશમાં દુર્ગધવાળો હોય છે આ રીતે ચાર પ્રદેશી ઢંધ રૂપ અવયવીમાં એકી સાથે બે ગંધ ગુણ હોઈ શકે છે ૩ _ 'रसा जहा वन्ना' । सूत्रन तात्पर्य से छे ४-२सोना समयमा ભગો બને છે તે વર્ણોના સંબંધમાં જે રીતે અંગે કહ્યા છે તે પ્રમાણે સમજવા અર્થાત જે ચાર પ્રદેશી સ્કંધ એક રસવાળે હોય તે કદાચ તે તીખા રસવાળો પણ હોઈ શકે છે. અથવા કડવા રસવાળો પણ હોઈ શકે છે. કદાચ તે કષાય તુરા રસવાળો પણ હોઈ શકે છે. અથવા કદાચિત તે ખાટા રસવાળો પણ હેય છે. કદાચ તે મધુર-મીઠા રસવાળો પણ હોઈ શકે આ રીતે આ પાંચ ભગે અહિયાં બને છે. જે તે ચા૨ પ્રદેશી ધ બે રસવાળે હેય તે કદાચ તે તીખા અને કડવા રસવાળો હોય છે. અથવા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
