________________
७८
भगवती सूत्रे
यावत् क्रियन्ते, गौतम ! जीवानामाहारोपचिताः पुत्रकाः बोन्दिचिताः पुद्रलाः कलेवरचिताः पुलास्तथा तथा खलु ते पुद्रकाः परिणमन्ति, न सन्ति अचेतः कृतानि कर्माणि श्रमणायुष्मन् । दुःस्थानेषु दुःशय्यासु दुर्निषधासु तथा खलु ते पुलाः परिणमंति न सन्ति अचेतः कृतानि कर्माणि श्रमणायुष्मन् ! आतङ्कस्तस्य वधाय भवति संकल्पस्तस्य वधाय भवति मरणान्तस्तस्य वधाय भवति तथा तथा खलु ते पुद्रलाः परिणमंति न सन्ति अचेतःकृतानि कर्माणि श्रमणायुष्मन् ! नार्थेन यावत् कर्माणि क्रियन्ते । एवं नैरचिकाणामपि एवं यावद्वैमानिकानाम् । तदेव भदंत तदेव भदंत इति यावत् विहरति ॥० ४ ॥
॥ षोडशशतके द्वितीयोदेशकः समाप्तः १६-२ ॥
टीका- 'जीवाणं मंते' जीवानां मदन्त 'किं चेयकडा कम्माकज्जंति अन्यकडा कम्मा कज्जंति' किं चेतः कृतानि कर्माणि क्रियन्ते अचेतः कृतानि कर्माणि क्रियन्ते 'चेयकड़ेति' चेतः कृतानि तत्र चेतश्चैन्यम् जीवस्वरूपा चेतनेत्यर्थः, तेन चैतन्येन कृतानि बद्धानि इति चेतःकृतानि कर्माणि 'कज्जंति' क्रियन्ते, - मवन्ति ? अथवा 'अorner कम्मा' अवेतःकृतानि कर्माणि 'कति' भवन्ति किम् ? तथा च हे भदन्त ! जीवानामिमानि कर्माणि जीवोपार्जितानि
पहले शक्र के सम्बन्ध में जो उसके स्वरूप का कथन किया गया है वह सब कर्म के ही बल से होना है। इसी सम्बन्ध को लेकर यहां अब कर्म के स्वरूप का सूत्रकार निरूपण करते है ।
'जीवाणं भंते कि चेयकडा कम्मा कज्जंति' इत्यादि ।
टीकार्थ - इस सूत्र द्वारा गौतमने प्रभु से ऐसा पूछा है-जीवाण भंते! कि चेयकडा कम्मा कज्जति अचेयकडा कम्मा कज्जंति' हे भदन्त । जीवों को जो कर्मों का बंध होता है वह उनकी चेतना से किये गये कर्मों का बन्ध होता है या चेतना से बिना किये गये कर्मों का बंध
પહેલાં શકના સબંધના જે તેના કમના જ મળથી થાય છે એ સબધને સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરે છે.
સ્વરૂપનુ કથન કર્યુ છે. તે તમામ લઈને સૂત્રકાર હવે કર્મના
" जीवाणं भंते ! किं चेयकडा कम्मा कज्जति ” इत्याहટીકા”આ સૂત્ર દ્વારા ગૌતમ સ્વામીએ પ્રભુને એવું પૂછ્યું છે કે " जीवाणं भते । किं चेयकडा कम्मा कज्जैति अचेमकडा कम्मा कज्जंति " डे ભગવન્ ! જીવે ને જે કર્મોના બંધ થાય છે. તે જીવની ચેતનાથી કરેલ ક્રમના મધ થાય છે કે ચેતનાથી નહિ કરેલ કર્મોના બંધ થાય છે? આ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
