________________
भगवती सूत्रे
टीका - " जीवे भंते!" जीवः खलु भदन्त ! " जीवभावेण " जीव भावेन - जीवस्वस्वरूपेण " किं चरिमे अचरिमे" किं चरमोऽचरमो वेति प्रश्नः । हे भदव ! जीवो जीवमावेन जीवस्त्रपर्यायेण किं जीवस्य चरमभागः प्राप्तव्यो sta, fi जीवो जीवस्वं कदाचित्यक्ष्यति ? अथवा अचरमः जीवत्वचरम समय
विद्यमानताsस्ति कदाचिदपि जीवो जीवस्त्रपर्यायं न मोक्ष्यति ? इति प्रश्नः । भगवानाह - "नो चरिमे अचरिमे" नो चरमोऽचरमः, अविद्यमानजीवत्वचरम
५८८
अब सूत्रकार प्रथमादि अवस्थाओं के विपक्षभूत घरमादिको जीवादिपदरूप द्वारों में निरूपित करते हैं
'जीवेणं भंते! जीवभावेणं किं चरिमे' इत्यादि
टीकार्थ-- 'जीवे णं भंते! जीवभावे णं' हे भदन्त ! जीव जीवश्वस्वरूप से 'किं चरिमे अचरिमे' चरम है या अचरम है ? जिसका सर्वदा के लिये अन्त होता है, वह चरम और जिसका कभी अन्त नहीं होता वह अचरम है । जीव अपनी जीवस्वपर्याय को क्या कभी छोड़ेगा ? या नहीं ? ऐसा यह गौतम का प्रश्न है । इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं- 'नो 'चरिमे अचरिमे' हे गौतम । जीव अत्यन्तरूप से अपनी जीवत्वपर्याय को कभी भी नहीं छोड़ेगा जिसका सर्वदा अन्त-विनाश हो जाता है वह चरम और जिसका कदापि अन्त नहीं होता वह अचरम है । जीव अपनी जीवत्वर्या को क्या कभी छोडेगा ? या नहीं छोड़ेगा ऐसा यह
હવે સૂત્રકાર પ્રથમ વિગેરે અવસ્થાઓના પ્રતિપક્ષરૂપ ચરમાદિને छत्राद्वियः ३पद्वाशमां नि३पित रे छे- 'जीवेणं भंते ! जीवभावेणं' त्यिाहि टीडार्थ' - 'जीवे णं भवे ! जीवभावे णं' हे भगवन् ववपथाथी 'कि' चरिमे अचरिमे' यरम छे ? अयरम ? भेना हमेशां मत थाय ते ચરમ છે અને જેના અન્ત કયારેયપણુ ન થતા હૈાય તે અચરમ છે. જીવ પેાતાના જીવપણાની પર્યાયને શુ' કાઇપણુ સમયે છેડશે ? કે નહી” છેડે ? એ પ્રમાણેના આ ગૌતમવામીના પ્રશ્ન છે. તેના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે'नो चरिमे अचरिमे' हे गौतम! लव पोताना पानी पर्यायने अन्य નારૂપથી કયારે પશુ છેાડશે નહી જેના અન્ત-વિનાશ હમેશાં થાય છે, તે ચરમ કહેવાય છે અને જેને નાશ કાઈપણુ સમી ન થાય તે અચમ છે. એમ કહેવામાં આવ્યુ છે. જીવભાવથી જીવના કોઇપણ સમયે અન્ત-નાશ ન થાય તે તેનાથી એ જ સમજાય છે તે એ ભાવથી ચરમ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
