________________
प्रमेयचन्द्रिका टोका श० १७ उ० २ सू० ४ जीवस्य रूप्यरूपित्वनिरूपणम् ४१५ संग्रहः, अत्र शुक्लादिपदं न गुणपरं किन्तु गुणाश्रयपरकं ततश्च कालादिवर्णपत्व पतीयते 'मुग्भिगवते वा' सुरभिगन्धव वा 'दुनिभगंधत्ते वा' दुरभिगन्धत्व वा अनेन गन्धात प्रतीयते । 'तित्ते वा जाव महुरत्ते वा' तिक्तत्वं वा यावत् मधुरत्वं वा अत्र यावत्सदेन कटु कषायाम् रसानां संग्रहः अनेन रसवच लक्ष्यते । 'कखडत्ते वा जाव लुक्ख ते वा' करंशत्यं वा यावत् रूक्षत्र का यावत्पदेन मृदुगुरुलघुशीतोष्णस्निग्धानां संग्रहः । पञ्चवर्णवत्वं द्विगन्धवत पञ्चरसवत्रम् अष्ट वा' कि यह जीव काले गुणवाला है-यावत् शुक्ल गुणवाला है। यहां यावत् पद से 'नील रक्त पीत' वर्गों का संग्रह हुआ है। यहां शुक्लादिपद गुणरूप वाच्य परक नहीं हैं किन्तु गुणाश्रय परक हैं। इसीलिये काले गुणवाला यावत्-शुक्लादि गुणवाला ऐसा अर्थ किया गया है। 'सुहिमगंधत्ते वा, दुन्भि गंधत्ते वा सित्तेवा' जाव महरते वा' इसी प्रकार से यह जीव सुरभिगंध. वाला है, दुरभिगंधवाला है, तिक्तगुणवाला है, यावत् मधुरगुणवाला हैयहां यावत् यद से कटु कषाय, और अम्ल रसों का ग्रहण हुआ है । इस कथन से जीव में रसवत्ता कथित होती है। 'कक्खडत्ते वा जाव लुक्खत्ते वा' यह जीव कर्कश गुणवाला है यावत् रूक्ष गुणवाला है। यहां यावत्पद से मृदु, गुरु, लघु, शीन, उष्ण एवं स्निग्ध' इन स्पशों का ગુણવાળે છે. યાવત્ શુક્લ ગુણવાળે છે. અહિયાં યાવત્ પદથી નીલ રક્ત અને પીત (પીળો) આ વણે ગ્રહણ થયા છે. અર્થાત્ આ કાળો છે નીલ છે પીત છે, આ વર્ષો ગ્રહણ કરાયા છે. અહીં શુકલ વિગરે પદે ગુણ રૂપવાચ્ય પરક નથી. પરંતુ ગુણના આશ્રય પરક છે. જેથી કાળા ગુણવાળ, નીલ ગુણવાળે, રક્ત ગુણવાળ, પીળા ગુણવાળો मेवो थाय छे. सुब्भिगंधत्तेवा, दुभिगंधत्ते वा, तित्ते वा जाव महुरत्तेवा" આ જીવ સુરભિ ગંધ-સુંગધવાળે છે. દુરભિ ગંધ-દુર્ગધ વાળે છે. તિક્ત ગુણવાળો છે. યાવતું મધુર ગુણવાળે છે. અહિયાં યાવતુ પદથી કટુ, કષાય અને આર્મ્સ એ રસો ગ્રહણ કરવામાં આવ્યા छ. मा ४थनथी ७१मा २सपा पार्नु २५८ थाय छे. “कक्खडत्ते वा जाव लुक्खत्ते वा" मा १ ४ गुण पाणी छे. यावत् ३६ शुक्ष पाणे छे. अडियां यावत् ५४थी भृढ, गुरु, मधु, शीत, Gog, સ્નીગ્ધ આ પદે ગ્રહણ થયા છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે જીવમાં પાંચ વર્ણપણું બે ગંધપણું પાંચ રસ પણું. આઠ પશુપણું દેખાઈ આવે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
