________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०१७ ३०१ सू०२ तालदृष्टान्तेन कायिक्यादिक्रियानि० ३५७ उपकारे प्रेरणे इत्यर्थः वर्तन्ते 'ते विणं जीवा काइयाए जाव पंचहि किरियाहि पुढा' ते ऽपि खलु जीवाः कायिक्यादि यावत् पञ्चभिः क्रियामिः स्पृष्टाः तथा च पततो मूलस्य मार्गे स्थाणुस्तम्मादयस्तेषां जीवा अपि सहायका पश्चाभिः क्रियामिः क्रियावन्तो भवन्तीत्यर्थः ६। 'पुरिसे णं भंते !' पुरुषः खलु भदन्न । 'रुक्खस्स कंदं पचाले माणे कइकिरिए ?' वृक्षस्य कन्दं प्रचालयन् पुरुषः कति. क्रियः ? । भगवानाह-गोयमा' इत्यादि । 'गोयमा' हे गौतम ! 'जावं च णं से पुरिसे कंदे पचालेई' यावच्च खलु स पुरुषः कन्दं प्रचालयति 'तावं च णं से पुरिसे जाव पंचहि किरियाहिं पुढे' तावत् च खलु स पुरुषो यावत् पश्चभिः क्रियाभिः स्पृष्टः १ । 'जेसि पिणं जीवाणं सरीरेहितो कंदे नियत्तिए' येषामपि च खलु जीवानां शरीरेभ्यः कन्दो निर्वर्तितः ते वि णं जीवा: पंचहि स्वभावतः गिरने के मार्ग में उसे सहायकभूत होते हैं वे जीव भी पांचों ही क्रियाओं से स्पृष्ट होते हैं। तात्पर्य कहने का यह है कि मूल के गिरने के मार्ग में स्थाणु स्तम्भ आदि के जीव भी उसे सहायक हो तो वे भी प्राणातिपात आदि पांच क्रियाओं से युक्त होते माने गये हैं। ६
अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'पुरिसे णं भंते ! रुक्खस्स कंदं पचाले माणे कइकिरिए' हे भदन्त ! वृक्ष के कन्द को चलानेवालाहिलानेवाला-पुरुष कितनी क्रियाओंवाला होता है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते है-'गोयमा ! जावं च णसे पुरिसे कंदे पचालेह जाव पंचहिं किरियाहि पुटुं' हे गौतम ! कन्द को हिलानेवाला वह पुरुष प्राणातिपात आदि पांच क्रियावाला होता। १ 'जेसि पि य णं जीवाणं सरीरेहितो कंदे णिवत्तिए तथा जिन जीवों के शरीर से वह પડવામાં સહાયરૂપ થાય છે. તે છે પણ પાંચે ક્રિયાઓથી પૃષ્ટ થાય છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે મૂળને પડવાના માર્ગમાં સ્થાણું, સ્તંભ વિગેરેના જીવો પણ તેને પડવામાં સહાય રૂપ હોય તે તેઓ પણ પ્રાણાતિપાત વિગેરે ક્રિયાઓ વાળા થાય છે. (૬) હવે ગૌતમ સ્વામી પ્રભુને એવું પૂછે छ. "पुरिसे णं भंते ! रूक्खस्स कंद-पचालेमणे कइकिरिए" सावन् ! વૃક્ષના કંદને હલાવવાવાળે પુરુષ કેટલી ક્રિયાઓ વાળા થાય છે ? તેના उत्तरमा प्रभु ४ छ "गोयमा जावं च णं से पुरिसे कंदे पचालेइ" ગૌતમ કંદ–સુરણ વિગેરેને હલાવવાવાળો તે પુરુષ પ્રાણાતિપાત વિગેરે પાંચે ठियावाणे। थाय छे. १, "जेसि पि य णं जीवाणं सरीरे हितो कंदे निव्वत्तिए" तथा २ वानशरीया ते ४६ (४२७५ (५.) मन्यु डाय. 'ते वि गं
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
