________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १६ उ० ८ सू० १ लोकस्वरूपनिरूपणम् २६९ कस्य देशस्य संभवोऽतोऽनिन्द्रियस्य एकदेशघटितप्रथमभंगकस्य न समवो ऽतोन प्रथमभंगको वक्तव्य इतिभावः। तथा आग्नेयी दिशायाम् दशपकारेषु अरूपि द्रव्येषु धर्मास्तिकायाधर्मास्तिकायाकाशास्तिकायद्रव्याणाम् आग्नेयी दिशि अभावेन सप्तविधा एव अरूपिणः कथिताः लोकस्य पूर्व चरमान्तेषु अद्धा समयोऽपि नास्ति अतः षट्प्रकारा एव अरूपिणो वक्तव्याः अद्धासमयस्य समय क्षेत्र एव सद्भावेन लोकस्य पूर्वचरमान्ते अद्धासमयस्याभाव एव अत एवाह'जे अरूबी अजीवा' इत्यादि । 'जे अरूपी अजीवा ते छबिहा अद्धासमयो नत्थि' ये अरूपिणोऽजीवास्ते पविधाः अद्धासमयो नास्ति तत्र लोकस्य पूर्वचरमान्ते धर्मास्तिकायादयो न सन्ति तथा अद्धासमयोऽपि न विद्यते इति । अद्धासमयस्य समयक्षेत्रमात्रे एव विद्यमानत्वात् । 'सेस तं चेव निरवसे सं' शेषं तदेव निरवशे. में अनिन्द्रिय जीव के बहुत देशों का संभव है एक देश का सद्भाव नहीं है। इसलिये यहां प्रथम भंग नहीं कहना चाहिये ऐसा कहा गया है। तथा आग्नेयी दिशा में दश प्रकार के अरूपी द्रव्यों में से धर्मास्ति. काय अधर्मास्तिकाय और आकाशास्तिकाय इनका अभाव है अतः वहां ७ ही अरूपी द्रव्य कहे गये हैं। लोक के पूर्वीचरमान्तो में अद्धा समय-काल भी नहीं है । अतः यहां ६ प्रकार के ही अरूपी द्रव्य कहे गये हैं। क्योंकि अदासमय का समय क्षेत्र में ही सद्भाव कहा गया है। यहां नहीं। यही बात 'जे अरूची अजीवा ते छव्विहा अद्धासमयो नस्थि' इस सूत्र द्वारा प्रकट की गई है। ‘से सं तं चेव' बाकी का और सब कथन दशमशतकीय दशवें शतक के दशवें उद्देशक में कहा गया है। અનીદ્રિય જીને ઘણા દેશનો સંભવ છે એક દેશને સંબંધ નથી. જેથી પહેલો ભંગ ન કહેવાનું કહ્યું છે. તથા અગ્નિ દિશામાં દશ પ્રકારના અરૂપિ દ્રમાંથી ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાયને આકાશાસ્તિકાય એ ત્રણને અભાવ છે. જેથી ત્યાં સાતજ અરૂપિદ્રવ્ય કહેવામાં આવ્યા છે. લેકમાં પૂર્વ ચરમાન્તમાં અદ્ધાસમયકાળ પણ નથી જેથી ત્યાં છ પ્રકારના અરૂપિ દ્રવ્યો કહ્યા છે. કેમકે અઢા સમયને સદ્ભાવ સમય ક્ષેત્રમાં જ કહેવામાં આવ્યા છે. અહિયાં नहीं से वात "जे अरूवि अजीवा ते छव्विहा अद्धासमयो नत्थि'
मा सूत्रद्वारा ५४८ ४२वामा मा०युछ ' 'सेसं तचेव" माडीनु मी सघणु (१) लोक के पूर्व चरमान्त में धर्मास्तिकाय, आकाशास्तिकाय इनके देश, प्रदेश है। और अद्धाप्समय नहीं है। इसलिये ऐसा कहा गया है। (૧) લેકના પૂર્વ ચરમાન્તમાં ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય અને આકાશાસ્તિકાય બે ત્રણેના દેશ પ્રદેશ અને અદ્ધા સમય હોતા નથી જેથી આ પ્રમાણે કહેવામાં જાગ્યું છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૨
