________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १६ उ० १ सू० ३ लोहदृष्टान्तेन पञ्चक्रियावत्त्वनि० १३ उर्ध्वाधः करोति तस्य पुरुषस्य पञ्चक्रिया कायिक्याद्याः प्राणातिपातपर्यन्ता पश्चक्रिया भवन्तीति भावः । न केवलमीदृशं कर्म कुर्वत एव पुरुषस्यैताः पश्चक्रिया भवन्ति किन्तु येषां शरीरेभ्यो लोहलोहकोष्ठादिकं निर्मितं तेषामपि जीवानामेताः पञ्चक्रिया भवन्तीत्येतदर्शयन्नाह-जेसि पि' इत्यादि । 'जेसि पि य णं जीवा णं सरीरेहितो अए निव्वत्तिए' येषामपि च खलु जीवानाम् शरीरैरयो लोहः निर्वतितं जातम् 'अयकोट्टे निव्वत्तिए' अयः कोष्ठं निर्वतितम्-संपन्नम्, 'संडासए निव्वत्तिए' संदंशको निर्वर्तितः समुत्पन्नः 'इंगाला निव्वत्तिया' अङ्गाराः निर्वर्तिताः 'इंगालकड्रिणी निव्वत्तिया' अङ्गारकर्षिणी-अङ्गारः कृष्यते अनयेति क्रियाओं से स्पृष्ट होता है यहां यावत् शब्द से 'अधिकरणी, प्रादेषिकी, परितापनिकी' इन तीन क्रियाओं का ग्रहण हुआ है। जो पुरुष अयः प्रतापनार्थ कुमूल-भट्ठी में लोहे को डालकर प्रतप्त हुए-उस लोहे को ऊपर नीचे करता है उस पुरुष को कायिकी क्रिया से लेकर प्राणातिपात तक की पांचो क्रियाएँ लगती हैं। केवल ऐसे कर्म को करते हुए पुरुष को ही ये पाचों क्रियाएँ नहीं लगती हैं किन्तु जिनके शरीर से लोह लोहकोष्ठक आदि निर्मित हुए हैं उन जीवों को भी ये पांचों कियाएँ लगती हैं-इसी बात को प्रकट करते हुए सूत्रकार कहते हैं-'जेसिं पिणं जीवाणं सरीरेहितो अए निव्वत्तिए' जिस जीवों के शरीरों से लोहा बना है 'अयकोट्टे निव्वत्तिए' अयकोष्ठ बना है, 'संडासए निव्वत्तिए' संदंशक बनो है 'इंगाला निव्वत्तिया' अंगार बने हैं 'इंगालकडिगी निव्वत्तिया 'थोडे से वक्रअग्रभागवाली लोहे की छड बनी નિકી પ્રાણાતિપાતિકી એ પ્રમાણે પાંચે ક્રિયાઓથી પૃષ્ટ થાય છે જે પુરૂષ લોખંડને તપાવવા માટે ભઠ્ઠીમાં લોખંડને નાખીને તપેલા તે લેખંડને ઉચું નીચું કરે છે. તે પુરૂષને પણ કાયિકી ક્રિયાથી લઈને પ્રાણાતિપાતિકી સુધીની પાંચ ક્રિયાઓ લાગે છે કેવળ એવી ક્રિયાઓ કરનાર પુરૂષને જ એ ક્રિયાઓ લાગે છે એમ નહિ, પરંતુ જેના શરીરથી લેખંડ લેહકોષ્ટક (ભટ્રી) આદિ બન્યા હોય એવા ને પણ એ પાંચેય ક્રિયાઓ લાગે છે. એ વાતને मतावा माटे सूत्र४२ ४ छ । “जेसि पिणं जीवाणं सरीरेहिसोभए निव्वत्तिए"
वाना शरीशथी म मन्यु डाय "अयको निव्वत्तिए" ही मनी डाय "संडासए निव्वत्तिए" सासी मनी डाय "इंगाला निव्वत्तिया" म॥२॥ अन्य। डाय" इंगालक इढिणी निवत्तिया" था। qist anा पाणी सोनी
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
