________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १६ उ० १ सू० २ अधिकरणीनामकोद्देशकनिरूपणम् १ कालं संविट' अग्निकायः कियन्तं कालं संतिष्ठते, अङ्गारान् करोति इति अङ्गारकारिका अग्निशकटिका तस्याम् अङ्गारशकटिकायां 'सगडी' इति लोकमसिद्धायां समुत्पद्यमानोऽग्निकायः कियकालपर्यन्तं तत्र संतिष्ठते इति प्रश्नः । भगवान ह'गोयमा' हे गौतम ! 'जहणेणं अंत्रो मुहुतं उक्कोसेणं तिनि राई दियाइ" जघन्येनान्तमुहर्तम् उत्कृष्टतः त्रीणि रात्रि दिवानि । अयमग्निशकटिकायां न केवलमग्निकाय एव तिष्ठति किन्तु 'अन्ने वि तत्थ वाउकाए वक्कमइ' अन्योपि सत्र वायुकायो व्युत्क्रामति उत्पद्यते, संभवतीत्यर्थः, यत्राग्निकायस्तत्रावश्यमेव वायुकायो भवत्येवेत्याह-'न विणे' त्यादि, 'न विणा वाउकाएणं अगणिकाए सिगडी में "हे भदन्त ! अग्निकाय कितने काल तक रहता है ?" अङ्गारान् करोति इति अङ्गारकारिका' इस व्युत्पत्ति के अनुसार अङ्गारकारिका का तात्पर्य है अग्नि जिसमें जलाई जाती है ऐसी सिगडी' सिगडी में जब अग्नि जलाई जाती है तो वह जलाई गई अग्निअग्निकाय कितने समय तक सचेतन-प्रज्वलित-बनी रह सकती है ? सो इसके उत्तर में प्रभु ने कहा-'गोयमा! हे गौतम ! 'जहन्नेणं अंतो. मुटुत्तं उक्कोसेणं तिनि राईदियाई' समुत्पद्यमान अग्निकाय जघन्य से तो अन्तर्मुहूर्त तक सचेतन बना रहता है, और उत्कृष्ट से तीन दिनरात तक सचेतन बना रहता है । इसके बाद वह अचेतन हो जाता है । इस अग्निशकटिका में-सिगडी में केवल अग्निकाय यही नहीं रहता है किन्तु उसके साथ 'अन्ने वि तत्थ वाउकाए वक्कमई' और भी वायुकाय रहता है-उत्पन्न होता है । क्योंकि जहाँ अग्निकाय है वहां पर अवश्य ही वायुकाय होता है 'न विणा वाउकाएणं अगणिकाए હે ભગવન ! અંગારીકામાં (સગડી) અગ્નિકાય કેટલા સમય સુધી રહે છે? " अङ्गरान् करोति इतिअङ्गरकारिका" से प्रभारी व्युत्पत्ति थाय छे ४डवाना હેતુ એ છે કે અગ્નિ જેમા સળગાવવામાં આવે છે, તેવી સગડીમા સળગાવેલે અગ્નિ કેટલા સમય સુધી સચેતન- સળગેલો રહે છે તેના ઉત્તરમાં પ્રભુએ यु-" गोयमा !” 8 गौतम ! “जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं तिन्नि राइंदियाई " Sपन्न यतो मयि धन्यथी सन्तकृत सुधा स्येतन રહે છે અને ઉત્કૃષ્ટથી ત્રણ દિવસ રાત સુધી રહે છે. તે પછી તે અચેતન થઈ જાય છે, અર્થાત તે સગડીમાં ફક્ત અગ્નિકાય જ રહેતું નથી. પરંતુ तेनी माथे " अन्ने वि तत्थ वाउकाए वकमइ” तेनी साथे मीत ५४ વાયુકા રહે છે ઉત્પન્ન થાય છે. કેમકે જ્યાં અગ્નિકાય હોય ત્યાં વાયુકાય
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૨