________________
-
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १५ उ०१ सू० १९ रेवतीदानसमीक्षा ७७७
४-अपि च यदा महावीरस्वामिनः पित्तविकारोत्पन्नः संग्रहणीरोगः संजातस्तदा तस्य चिकित्सारूपेण पित्तप्रकृतिको मांसाहारो न युक्तो वैद्यकशास्त्रानुसारेण संग्रहणीरोगस्य चिकित्सारूपेण मांसमोननस्य सर्वत्र अप्रतिकूलत्वेन संग्रहणी संबकत्वेन च प्रतिषिद्धत्वात् , अतस्तद् वाक्यस्य मांसार्थकरणं नोचितम् । यदि महावीरस्वामी चिकित्सारूपेणापि माँसमभक्षयिष्यत् तदा चिकित्साजवनिकान्तः पातेन जैनसंघोऽपि नानाप्रकारकमांसभक्षकोऽभविष्यत् । ___ अत्र वस्तुत्तत्वनिर्णयार्थ तद्वाक्ये ये आपत्तिजनकाः शब्दा द्वयर्थकतया इयर्थक शब्द से मांसाथ गृहीत नहीं होता है फिर भी यदि ऐसा ही अर्थ किया जावे तो इसमें केवल मोह-अज्ञान का ही कारण माना जावेगा।
(४) अपिच-जब महावीर स्वामी को पित्तविकार से उत्पन्न संग्र. हणीरोग हुआ-तष उसकी चिकित्सा के लिये पित्तप्रकृतिक मांसाहार युक्त नहीं माना गया है। क्योंकि वैद्यकशास्त्र के अनुसार संग्रहणी रोग की चिकित्सा के रूप में मांस का भोजन सर्वत्र प्रतिकूल होने से एवं संग्रहणी का संवर्द्धक होने से प्रतिषिद्ध किया गया है। इसलिये इन वाक्यों का अर्थमांसार्थपरक करना उचित नहीं है । यदि महावीर स्वामीचिकित्सारूप से भी मांस का भक्षण कर लेते तो चिकित्सारूप जवनिका के भीतर आजाने के कारण जैनसंघ भी नाना प्रकार के मांस के भक्षक हो जाता।
यहां वस्तुतत्व के निर्णय के लिये, इस वाक्य में जो आपत्तिजनक ગ્રહણ કરી શકાય નહીં છતાં પણ જે એ જ અર્થ ગ્રહણ કરવામાં આવે, તે તેમાં કેવળ મેહ (અજ્ઞાન) રૂપ કારણ જ માનવું જોઈએ.
(૪) વળી જ્યારે મહાવીર સ્વામીને પિત્તવિકાર જન્ય સંગ્રહણને રોગ થયે, ત્યારે તેની ચિકિત્સાને માટે પિત્તપ્રકૃતિયુક્ત માંસાહારને ચુકત (પથ્ય) માનવામાં આવ્યું નથી, કારણ કે વૈદકશાસ્ત્રના સિદ્ધાન્તાનુસાર સંગ્રહણના રોગમાં માંસના ભેજનને તદ્દન પ્રતિકૂળ હેવાને કારણે સંગ્રહણીવર્ધક કહ્યું છે. તેથી તે રોગમાં તેના સેવનને નિષેધ જ કરવામાં આવ્યું છે. આ વાને માંસાર્થનું પ્રતિપાદન કરનારા માનવા, તે ઉચિત્ત ન ગણી શકાય જે મહાવીર સ્વામીએ ચિકિત્સાના રૂપમાં પણ માંસાહારનું સેવન કર્યું હત, તે તેમનું અનુકરણ કરીને જૈનસંઘ પણ માંસાહારનું સેવન કરો. થઈ ગયા હત પરંતુ એવું તે બન્યું નથી.
અહીં વસ્તુતત્વનો નિર્ણય કરવા માટે આ વાકયમાં જે આપત્તિજનક भ० ९८
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૧
