________________
प्रमेयवन्द्रिका टीका श० १४ उ० २ सू० १ उन्मादस्वरूपनिरूपणम् १८७ नीयम् उन्मादं शेषं तदेव-पूर्वोक्तवदेव कियत्पर्यन्तमित्याह-' से तेणटेणं जाव उदयेणं, एवं जाव थगियकुमाराणं' तत्- अथ तेनार्थेन यावत्-असुरकुमाराणां द्विविध उन्मादः प्रज्ञप्तः, यक्षावेशश्च, मोहनीयस्य च कर्मणः उदयेन उत्पन्नश्च, एवंपूर्वोक्तरीत्या, यावत् नागकुमारादारभ्य स्तनितकुमारपर्यन्तं विज्ञयम् , 'पुढवीकाइ. याणं जाव मणुस्साणं, एएसि जहा नेरइयाणं' पृथिवीकाइकानां यावत्-अप्कायि. कानाम् , तेजस्कायिकानाम् , वायु कायिकानां वनस्पतिकायिकानाम् एकेन्द्रियादि चतुरिन्द्रियरूप विकलेन्द्रियाणाम् , पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां, मनुष्याणां च एतेषां यथा नैरयिकाणां द्विविध उन्माद उक्तस्तथैव द्विविधः पूर्वोक्त उन्मादो वक्तव्यः, तथा च नैरयि केषु यथा देवो वा सः अशुभान पुद्गलान् मक्षिपेत् , स नैरयि. मोहनीयकर्मोदयजन्य उन्माद को प्राप्त करता है । 'से तेणटेणं जाव उदएणं, एवं जाव थणियकुमाराणं' इस कारण हे गौतम ! मैंने असुरकुमारों के दो प्रकार का उन्माद कहा है। एक यक्षावेशरूप उन्माद और दूसरा मोहनीय कर्मोदयजन्य उन्माद। इसी पूर्वोक्त पद्धति के अनुसार नागकुमार से लेकर स्तनितकुमार तक दोनों प्रकार का उन्माद होता है ऐसा जानना चाहिये। 'पुढवीकाइया णं जाव मणुस्साणं एएसिं जहा नेरइयाणं' इसी प्रकार से हे गौतम ! पृथिवीकायिकों यावत्-अप्कायिकों के तेजस्कायिकों के वायुकायिकों के, वनस्पतिकाथिकों के तथा दो इन्द्रियों के तीन इन्द्रियों के चार इन्द्रियों के, पंचेन्द्रियतिर्यञ्चों के, मनुष्यों के नैरयिकों में जैसा दो प्रकार का उन्माद कहा गया है, वैसा ही दो प्रकार का उन्माद कहा गया है ऐसा जानना चाहिये। तथा च-नैरयिकों में जैसे देव अशुभपुद्गलों को प्रक्षिप्त करता है और इससे કરે છે, તથા મેહનીય કર્મના ઉદયથી તેઓ મોહનીયકર્મોદયજન્ય ઉન્માદને अनुलव ४३ छे. “से तेणट्रेणं जाव उदएणं, एवं जाव थणियकुमाराण" के ગૌતમ ! તે કારણે મેં અસુરકુમારોમાં યક્ષાવેશરૂપ ઉન્માદ અને મોહનીય કર્મોદય જન્ય ઉન્માદને સદ્ભાવ કહ્યો છે. એ જ પ્રમાણે નાગકુમારથી લઈને સ્વનિતકુમાર પર્વતના ભવનપતિઓમાં અને પ્રકારના ઉન્માદને સદૂભાવ हो छ. " पुढवीकाइयाणं जाव मणुस्साणं एएसिं जहा नेरइयाण" गीतम ! પૃથ્વી કાયિક, અપ્રકાયિક, તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક અને વનસ્પતિકાયિકમાં તથા શ્રીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિયતિર્યંચ અને મનુષ્યોમાં પણ નારકની જેમ બને પ્રકારને ઉન્માદ કહ્યો છે, એમ સમજવું એટલે કે નારકમાં દેવ અશુભ પુદ્ગલેને પ્રક્ષિત કરે છે, તે કારણે જેમ નારકે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૧
