________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १४ उ० २ सू० १ उन्मादस्वरूपनिरूपणम् १८१ मोहनीयस्य च कर्मणउदयेन, तत्र यक्षो-देवस्तेन आवेशः पाणिनोऽधिष्ठान यक्षावेशः तल्लक्षणः उन्मादः प्रथमः, मोहनीयं-मिथ्यात्वमोहनीयम् तस्योदयेन सञ्जात उन्मादो द्वितीयः, यत स्तदुदयवर्ती प्राणी अतात्विकं वस्तु तात्त्विकतया अभिमन्यते, ताचिकं च वस्तु अतात्विकतया अभिमन्यते, चारित्रमोहनीयं वा, यत स्तदुदये विषयादीनां स्वरूपं जानानोऽपि अनानान इव प्रतिमाति, अथवा मोहनीयं-वेदमोहनीयं यतस्तदुभयविशेषेऽपि उन्माद एव भवति, तस्य दश उदए णं' एक यक्षावेशरूप और दूसरा मोहकर्मोदयजन्यरूप, यक्ष शब्द का अर्थ देव है इस देव के द्वारा जो प्राणियों के शरीर में अपना स्थान बना लिया जाता है-कि जिससे वे मनुष्य अपनी सुध बुध भूलकर निरर्थक बकने लग जाते हैं यह यक्षावेशरूप उन्माद है । तथा मोहनीय मिथ्यात्व मोहनीय के उदय से ताश्विक वस्तु को जो अतात्विक. रूप से मान लिया जाता है और अतात्विक वस्तु को तात्विकरूप से मान लिया जाता है वह मोहनीयकर्मोदयजन्य उन्माद है। अथवा चारित्र मोहनीय कर्म यहां मोहनीय कर्म से ग्रहण किया गया है। क्योंकि इसके उदय में विषयादि कों के स्वरूप को जानता हुआ भी प्राणी नहीं जानने वाले के जैसा व्यवहार करता हुआ जान पडता है। अथवा-मोहनाय से यहां वेदमोहनीय ग्रहण किया जा सकता है क्योंकि इसके उदय में भी जीव के हिताहित का भान भूलनेरूप उन्माद के १० लक्षण इस प्रकार से होते हैं जैसे-'चिंतेइ १ दटुमिच्छह'
मोहणिजस्स य कम्मरस उदएणं" (१) यक्षावेश ३५ मा (२) माहिय. જન્ય રૂપ ઉન્માદ યક્ષ એટલે દેવ. દેવને માણસ (પ્રાણીઓ)ના શરીરમાં પ્રવેશ થવાથી મનુષ્ય પોતાની સુધબુધ ગુમાવીને નિરર્થક બકવાટ કરવા મંડી જાય છે, તેનું નામ જ યક્ષાવેશરૂપ ઉન્માદ છે. મોહનીયમિથ્યાત્વના ઉદયથી તાત્વિક વસ્તુને જે અતાત્વિક રૂપે માની લેવામાં આવે છે અને અતાવિક વસ્તુને તાવિક રૂપે માની લેવામાં આવે છે, તેનું નામ જ મોહનીયકર્મોદયજન્ય ઉન્માદ છે અથવા ચારિત્રમેહનીયકર્મ અહી મેહનીય કમ વડે ગ્રહણ કરવામાં આવ્યું છે, કારણ કે તેના ઉદયમાં વિષયાદિકના સ્વરૂપને જાણનારે જીવ પણ નહીં જાણનાર જે વ્યવહાર કરે છે. અથવા મેહનીય વડે અહીં વેદમેહનીયને ગ્રહણ કરવામાં આવેલ છે, કારણ કે તેને ઉદય થાય ત્યારે પણ જીવ હિતાહિતનું ભાન ભૂલવા રૂપ ઉન્માદગ્રસ્ત मानी जय छ जन्माहना १० क्षण मा प्रभारी हा छ-" चिंतेइ, दमि
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૧
