________________
१२२
भगवतीसूत्रे उत्पतेत् अथ च वैक्रियरूपः जम्बूद्वीपं द्वीपं पूरयितुं समर्थः किन्तु नो खलु सम्पाप्त्या-तदवगाहनेन तथाविधब्राह्मणरूपः जम्बूद्वीपं द्वीपं पूरयितुं कदाचित् आवेकुर्वीत् , विकुर्वति, विकुर्विष्यति वा, तेषां विकुर्वणाशक्तिप्रदर्शनमात्रमेतत् , नतु वस्तुत स्तथा विकुर्वणादिकं करोतीति भावः, अन्यं दृष्टान्तमाह-'से जहा नामए-जलोया सिया उदगंसि कायं उबिहिया, उविहिया गच्छेज्जा, एवामेव सेसं जहा वग्गुलीए' तत्-अथ यथा नामेति वाक्यालंकारे जलौका:-जलम् ओको-निवासस्थानम् यस्य स जलौकाः 'जोंक' पदवाच्यः जलजो द्वीन्द्रियजीवविशेषः स्याव-कदाचित् उदके कायम्-
उद्य-उवुह्य-पौनः पुन्येन को पूरे रूप में भर सकने में समर्थ है, परन्तु ऐसे ब्राह्मणरूपों से ब्राह्मण रूप वाला बनकर वह भावितात्मा अनगार न कभी इस प्रकार की विकुर्वणा करता है, न पहिले कभी ऐसी उसने विकुर्वणा की है और न भविष्यत् में भी वह ऐसी विकुर्वगा करेगा, यहां जो इस प्रकार का कथन किया गया है वह केवल उसमें ऐसे रूपों की विकुर्वणा करने की शक्ति-है-यह प्रकट करने के लिये ही किया गया है। वास्तव में वह ऐसे रूपों की विकुर्वणा करता नहीं है। ____अब गौतमस्वामी प्रभु से ऐसा पूछते हैं-' से जहानामए जलोया सिया, उदगंसि कायं उविहिया उबिहिया गच्छेज्जा एवामेव सेसं वागुलीए' यहां यथानाम पद वाक्यालंकार में प्रयुक्त हुआ है-हे भदन्त ! जैसे जोंक-जल में अपने शरीर को प्रेर प्रेर कर-चलती है उसी प्रकार से भावितास्मा अनगार भी क्या तथाविध जोंक के रूपों को विकुर्वणा વૈક્રિય રૂ૫ વડે આ જ બૂઢીપને સંપૂર્ણ રૂપે ભરી દઈ શકવાને સમર્થ હોય છે, પરંતુ એવાં બ્રાહ્મણનાં રૂપોની વિદુર્વણ તેમણે પહેલાં કદી કરી નથી. વર્તમાનમાં પણ તેઓ એવાં રૂપોની વિક્ર્વાણ કરતા નથી અને ભવિષ્યમાં પણ કરશે નહીં અહીં તેમની વિકુવણ શક્તિને પ્રકટ કરવાના હેતુથી જ આ કથન કરવામાં આવ્યું છે. સમસ્ત જબૂદ્વીપને સંપૂર્ણ રૂપે ભરી દે એવાં રૂપોની વિફર્વણા કરવાની શકિત હોવા છતાં વાસ્તવમાં તેઓ એવાં રૂપની વિકુર્વણ કરતા નથી, એમ સમજવું.
गीतम स्वाभाना प्रश-" से जहा नामए जलोया सिया, उद्गसि काय उबिहिया, उविहिया गच्छेज्जा, एवामेव सेसं वागुलीए" (मही यथा नाम' ५६ पयामां प्रयुत थयु छ.) हे भगवन् ! 7वी शत गणे! પિતાના શરીરને સંકેચી સંકેચીને પાણીમાં ચાલે છે, એ જ પ્રમાણે શું ભાવિતાત્મા અણગાર પણ એવાં જળનાં રૂપોની વિકુણા કરીને ઊંચે આકાશમાં ઊડી શકે છે ખરાં?
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૧
