________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १२ उ० १० सू० ३ रत्नप्रभादिविशेषनिरूपणम् ४३९ शिकः स्कन्धः आत्मा च सद्रूपः नो आत्मानौ च असदुपौ, अवक्तव्यम्-आत्मासद्पः इति च नो आत्मा असदरूप इति च युगपद् व्यपदेष्टुमशक्यम् १८, 'देसा आइट्ठा सम्भावपज्जवा देसे आइट्टे असब्भावपज्जवे देसे आइटे तदुभयपज्जवे चउप्पएसिए बंधे आयाओ य नो आया य अवत्तव्यं आयाइ य नो आयाइ य १९' यदा देशा आदिष्टाः स्वपर्यायैः सद्भावपर्यवाः, देशः एकः आदिष्टः परपर्यायः असद्भावपर्यवः देशः आदिष्टस्तदुभयपर्यवः-सद्भावासद्भावपर्यवस्तदा चतुष्प्रदेशिकः स्कन्धः आत्मानश्च सदरूपाः, नो आत्मा च-असद्रूपः, अवक्तव्यम्-आत्मा सद्रूप इति च नो आत्मा-असद्रूप इति च १९ । तदुपसंहरनाह-'से तेणटेणं गोयमा ! एवं बुच्चइ चउप्पएसिए खंधे सिर आया सिय नो आया सिय अबअनेक देशों से असद्प और आत्मा एवं अनात्मारूप से युगपत् कहे जाना अशक्य होने से अवक्तव्य होता है १८, 'देसा आइट्ठा सन्मा. वपज्जया, देसे आइट्टे असम्भावपउजवे देसे आइटे तदुभयपज्जवे चउप्पएसिए खंधे आयाओ य नो आया य अवत्तव्यं आयाइय नो आयाइय १९' जिस समय चतुष्प्रदेशिक स्कन्धके देश अपनी पर्यायों से सद्भावपर्यायवाले आदिष्ट होते हैं, तथा परपर्यायों की अपेक्षा से असद्भावपर्यायवाला दूसरा देश जब आदिष्ट होता है, और जब सद्भाव एवं असदभाव दोनों पर्यायवाला देश आदिष्ट होता है तब वह चतुष्प्रदेशिक स्कंध इन सबकी अपेक्षासे सदरूपोंवाला होता है, असदरूपवाला होता है, और सद्रूप एवं असद्रूप इन दोनों रूपों से वह युगपत् अवाच्य होने के कारण अवक्तव्य होता है १९, । થાય છે, ત્યારે તે ચતુષ્પદેશિક કપ કથંચિત્ સરૂપ હોય છે, કથંચિત બે દેશોની અપેક્ષાએ અસરૂપ હોય છે, અને આત્મા તથા અનાત્મા શબ્દ વડે એક સાથે અવાચ્ય હોવાને કારણે અવકતવ્ય રૂપ પણ હોય છે.
(१) “देसा आइद्वा सब्भावपज्जवा, देसे आइटू असब्भावपज्जवे देसे आइट्रे तदुभयपज्जवे चउप्पएसिए खंधे आयाओ य नो आया य अवत्तव्वं आया इय नो आयाइय १९" न्यारे या२ प्रशि४ २४ धनी देश पातानी पर्यायानी અપેક્ષાએ સદ્ભાવ પર્યાયવાળા આદિષ્ટ થાય છે અને પરપર્યાયની અપેક્ષાએ અસદુભાવપર્યાવાળે બીજે દેશ જ્યારે આદિષ્ટ થાય છે અને જ્યારે સદૂભાવ અને અસદુભાવ પર્યાયવાળે દેશ આદિષ્ટ થાય છે, ત્યારે તે ચાર પ્રદેશિક ઔધ તે સૌની અપેક્ષાએ સદુરૂપવાળ હોય છે, અને સરૂપ અને અસદુરૂપ આ બનને રૂપે તે એક સાથે અવાચ્ય હોવાને કારણે અવક્તવ્ય હોય છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
