________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १२ उ० १० सू०१ आत्मस्वरूपनिरूपणम् ३७३ स्यान्नास्ति यथा अयोगिनाम् , तथा यस्य योगात्मत्वं भवति तस्य दर्शनात्मत्वमस्त्येव यथा सयोगिनाम्, यस्य च दर्शनात्मत्वं भवति तस्य योगात्मत्वं स्यादस्ति यथा-सयोगिनाम्, स्यान्नास्ति यथा अयोगिनाम् , तथा यस्य योगात्मत्वं भवति, तस्य चारित्रात्मत्वं स्यादस्ति यथा विरतानाम् , स्यानास्ति यथा अविरतानाम् , यस्यापि चारित्रात्मत्वं भवति तस्यापि योगात्मत्वं स्यादस्ति यथा सयोग चारित्रिणाम् , स्यान्नास्ति यथा अयोगिनामिति, अथोपयोगास्मना सह अन्येषां चतुर्णा प्ररूपणार्थमतिदेशमाह-'जहा दवियाया वत्तव्यया भणिया तहा उवयोगायाए वि उवरिल्लाहिं समं भाणियब्वा' यथा द्रव्यात्मनो वक्तव्यता भणिता-पूर्व प्रतिपादिता, तथा उपयोगात्मनोऽपि वक्तव्यता उपरितनैःज्ञानात्मता के साथ योगात्मता अयोगियों में नहीं होती है। तथा जिस में योगात्मता होती है, उसमें चारित्रात्मता होती भी है और नहीं भी होती है। योगात्मता के साथ चारित्रात्मता होती है विरतों में, और योगात्मता के साथ चारित्रात्मता नहीं होती है अविरतों में । तथा जिसमें चारित्रात्मता होती है उसमें योगात्मता होती भी है और नहीं भी होती है-चारित्रात्मता के साथ योगात्मता होती है योगसहित चारित्र वालों में,-सयोगचारित्रवालों में और चारित्रात्मता के साथ योगात्मता नहीं होती है अयोगियों में 'जहो दवियाए वत्तव्यया भणिया, तहा उव.
ओगायाए वि उवरिल्लाहिं समं भाणियव्वा' जिस प्रकार द्रव्यात्मा की वक्तव्यता पहिले कही जा चुकी है उसी प्रकार से उपयोगात्मता की भी મિથ્યાદૃષ્ટિએમાં નથી હોતી જે જીવમાં જ્ઞાનાત્મા હોય છે, તે જીવમાં
ગામતા હોય છે પણ ખરી અને નથી પણ હતી જેમ કે જ્ઞાનાત્મતાની સાથે ચોગાત્મતાને સદૂભાવ સગીઓમાં હોય છે, અને જ્ઞાનાત્મતાની સાથે ગાત્મતા અગીઓમાં હતી નથી તથા–જે જીવમાં ગાત્મતા હોય છે, તે જીવમાં ચારિત્રાત્મતા હોય છે પણ ખરી અને નથી પણ હતી જેમ કે વિરતમાં ગાત્મતાની સાથે ચારિત્રાત્મતા હોય છે, અને અવિરતમાં
ગાત્મતા સાથે ચારિત્રાત્મતા હોતી નથી તથા જે જીવમાં ચારિત્રાત્મતા હોય છે. તે જીવમાં યોગાત્મતા હોય છે પણ ખરી અને નથી પણ હતી જેમ કે
ગસહિત ચારિત્રવાળાઓમાં ચારિત્રાત્મતાની સાથે ગાત્મતાને પણ સદ્દભાવ હોય છે. પરંતુ અગીઓમાં ચારિત્રાત્મતાની સાથે ગાત્મતા હૈતી નથી "जहा दवियाए वत्तव्वया भणिया, तहा उवओगायाए वि उवरिल्लाहिं समं भाणियव्या" જેવી રીતે દ્રવ્યાત્મતાને બાકીનાં સાત પદે સાથે સંબંધ આગળ પ્રકટ કરવામાં આવ્યું છે, એજ પ્રકારને ઉપયગામાતાને પછીનાં ચાર પદો
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
