________________
३७४
मगवतीसूत्रे अग्रेतनः ज्ञानदर्शनचारित्रवीर्यरूपैश्चतुभिः समं भणितव्या, तथा च यस्योपयोगात्मत्वं भवति तस्य ज्ञानात्मत्वं स्यादस्ति सम्मग्दृष्टीनामित्र, स्यानास्ति मिथ्यादृष्टीनामित्र, यस्य च ज्ञानात्मत्वं भवति तस्य नियमतः उपयोगात्मत्वं भवति यथा सिद्धानाम् १, एवं यस्योपयोगात्मत्वं भवति तस्य दर्शनात्मत्यमाश्यम् भवति, यस्यापि दर्शनात्मत्वं भवति तस्यापि उपयोगात्मत्वमवश्यं भवति सिद्धादीनामिवर, तथा यस्योपयोगात्मत्वं भवति तस्य चारित्रात्मत्वं स्यादस्ति यथा संयतानाम् , स्यानास्ति यथा असंयतानाम् , यस्य पुनश्चारित्रात्मत्वं भवति तस्य उपयोगात्मत्वमवश्यं भवति वक्तव्यता ज्ञान, दर्शन, चारित्र और वीर्य इन आगे के चार पदों के साथ कहनी चाहिये । यथा-जिसमें उपयोगात्मता होती है, उसमें ज्ञाना त्मता होती भी है और नहीं भी होती है-उपयोगात्मता के साथ ज्ञाना. स्मता होती है सम्यग्दृष्टियों में, और उपयोगात्मता के साथ ज्ञानात्मता नहीं होती है मिथ्यादृष्टियों में तथा जिनमें ज्ञानात्मता होती है उसमें नियमतः उपयोगात्मता होती है, जैसे सिद्धों में इसी प्रकार से जिस में उपयोगात्मता होती है, उसमें दर्शनात्मता अवश्य होती है, और जिस में दर्शनात्मता होती है उसमें उपयोगात्मता भी अवश्य होती है जैसे सिद्धो में तथा जिसमें उपयोगात्मता होती है उसमें चारित्रात्मता होती भी है
और नहीं भी होती। होती है यह उसके साथ संयतो में, और नहीं होती है असंयतों में, तथा जिसमें चारित्रात्मता होती है उसमें उपयोगात्मता (ज्ञानामा, शनात्मा, यारित्रात्मता वीर्यात्मता साथेन। '५४ नये) જેમ કે જે જીવમાં ઉપગાત્મતા હોય છે. તે જીવમાં જ્ઞાનાત્મતા હોય છે, પણ ખરી અને નથી પણ હતી દાખલા તરીકે સમ્યગદષ્ટિ જમા ઉપગામતાની સાથે જ્ઞાનાત્મતા હોય છે, પરંતુ મિથ્યાદષ્ટિ જેમાં ઉપગા ત્મતાની સાથે જ્ઞાનાત્મતા દેતી નથી તથાજે જીવમાં જ્ઞાનાત્મતા હોય છે, તે જીવમાં ઉપગાર્માતા નિયમથી જ હોય છે, જેમ કે સિદ્ધોમાં એજ પ્રમાણે જે જીવમાં ઉપગાત્મતા હોય છે, તે જીવમાં દર્શનામ નિયમથી જ હોય છે, તથા જે જીવમાં દર્શનાત્મતા હોય છે, તે જીવમાં ઉપગાત્મતા પણ અવશ્ય હોય છે. દાખલા તરીકે સિદ્ધમાં બન્નેને સદ્ભાવ રહે છે જે જીવમાં ઉપગાત્મતા હોય છે, તે જીવમાં ચારિત્રાત્મતા હોય છે પણ ખરી અને નથી પણ હતી દાખલા તરીકે સંયતામાં હોય છે અને અસંયતમાં નથી હિતી પરંતુ જે જીવમાં ચારિત્રાત્મતા હોય છે તે જીવમાં ઉપગાત્મતા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
