________________
३१६
"
भगवती सूत्रे उववज्जंति, सेसाओ खोडेयव्वाओ' हे गौतम! एवं पूर्वोक्तरीत्या, देवाधिदेवाः खलु तिसृषु पृथिवीषु - रत्नप्रभाशर्करामभावालुकामारूपाभ्य उद्वृत्त्य उपप द्यन्ते, शेषास्तु पङ्कप्रभा धूमत्रभा तमः प्रमाऽधःसप्तमी पृथिव्याः प्रतिषेधयितव्याः, ताभ्यः उदवृत्तानां जीवानां देवाधिदेवत्वस्याभावादितिभावः, गौतमः पृच्छति - 'जइ देवेहिंतो उवत्रजंति ? ' हे भदन्त ! यत् खलु देवाधिदेवाः देवेभ्य आगत्य उपपद्यन्ते तत् किं भवनपतिदेवेभ्यः, किं वा वानव्यन्तर देवेभ्यः, किं वा ज्योतिषिकदेवेभ्यः, किं वा वैमानिकदेवेभ्यः, किं वा नवग्रैवेयकेभ्यः, किंवा पञ्चानुचरौपपातिकदेवेभ्यः, सर्वार्थसिद्धदेवेभ्यः आगत्य उपपद्यन्ते ? भगवानाह - 'वैमाणि सव्वेसु उववज्जंति जाव सम्बद्धसिद्धत्ति, सेसा खोडेयन्त्रा' हे गौतम! हाते हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-' एवं तिसु पुढबीसु उववज्जंति, सेसाओ खोडेयवाओ' हे गौतम! देवाधिदेव रत्नप्रभापृथिवी से, शर्करा प्रभापृथिवी से, एवं वालुकाप्रभापृथिवी से निकलकर उत्पन्न होते हैं, पंकप्रभा, धूमप्रभा, तमःप्रभा और अधः सप्तमीपृथिवी इन चार पृथिवियों से निकल कर उत्पन्न नहीं होते हैं । अर्थात् इन चार पृथिवियों से निकले हुए जीवों में देवाधिदेवत्व होने का अभाव रहता है ।
अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं- जइ देवेहिंतो उववज्र्ज्जति ' हे भदन्त । यदि देवगति से निकले हुए जीव देवाधिदेव होते हैं तो क्या भवनपति से, या वानव्यन्तर से, या ज्योतिष्क देवों से, या वैमानिक देवों से, या नवग्रैवेयकों से, या पंच अनुत्तर औपपातिकदेवों से या सर्वासिद्ध के देवों से निकले हुए जीव देवाधिदेव होते हैं ? इसके उत्तर में
भहावीर अलुना उत्तर- एवं तिसु पुढवीसु उववज्जंति, सेसाओ खोडेंयहवाओ " डे गौतम ! हेवाधिदेव रत्नप्रलापृथ्वीमांथी, शरायला पृथ्वीमांथी मने વાલુકાપ્રભાપૃથ્વીમાંથી નીકળીને ઉત્પન્ન થાય છે. પરન્તુ પંકપ્રભા, ધૂમપ્રભા, તમ:પ્રભા અને અધઃ સપ્તમી પૃથ્વીમાંથી નીકળેલા જીવા દેવાધિદેવ રૂપે ઉત્પન્ન થતા નથી એટલે કે છેલ્લી ચાર પૃથ્વીઆમાંથી નીકળેલા જીવામાં દેવાધિદેવત્વ સભવી શકતું નથી.
गौतम स्वामीना अश्न- " जइ देवेहिंतो उववज्जंति " त्याहि-डे लगवन् ! જો દેવગતિમાંથી નીકળેલા જીવે દેવાધિદેવ થતા હાય, તે શુ` ભવનપતિ દેવામાંથી કે વાનતરામાંથી, કે જ્યેાતિષિકામાંથી, કે વૈમાનિકમાંથી, કે નવગ્રેવેયકામાંથી, કે પાંચ અનુત્તરૌષપાતિક દેવામાંથી નીકળેલા જીવા દેવાધિદેવ થાય છે ?
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
