________________
૨૨૬
मगवतीसूत्रे लिकाः इति वा व्यवहारो भवति, यावत्-मुहूर्तादयः इतिवा व्यवहारो भवति, अवसर्पिण्य इति वा व्यवहारो भवति, एतेषां सर्वेषां समयावलिकाद्युत्सपिण्यवसपिणीपर्यन्तानां कालविशेषाणां व्यवहारमार्तकः सूर एव वर्तते, तथाहि-मूर्योदय मवधि कृत्वा अहोरात्रारम्भकः समयो व्यपदिश्यते, एवं रीत्यैव आवलिका मुहूर्तादयश्च व्यपदिश्यन्ते, तत्-अथ, तेनार्थेन-तेन कारणेन, यावत्-मूरः आदित्य इति व्यपदिश्यते, अहोरात्रसमयादीनाम् आदौ भवः आदित्यः इति व्युत्पत्तेः ।।मू० ३॥
चन्द्रसूर्ययोरग्रमहिध्यादिवक्तव्यता मूलम् --चंदस्स जं भंते! जोइसिंदस्स जोइसरन्नो कई अग्गमहिसीओ पण्णत्ताओ, जहा दसमलए जाव णो चेवणं मेहुणवत्तियं । सूरस्स वि तहेव । चंदिमसूरियाणं भंते जोइ. सिंदा, जोइसरायाणो केरिसए कामभोगे पच्चणुब्भवमाणा विहरंति ? गोयमा ! से जहानामए केइपुरिसे पढमजोव्वणुहाणबलस्थे पढमजोव्वणुट्ठाणबलस्थाए भारियाए सद्धिं अचिरवत्तविवाहकज्जे अस्थगवेसणयाए सोलसवासविप्पवासिए, से णं तओ लद्धटे कयकज्जे अणहसमग्गे पुणरवि नियगगिहं प्रवर्तक मर्य ही है-अर्थात् यह समय है, ऐसा जो व्यवहार होता है, यह आवलिका है ऐसा जो व्यवहार होता है, यह मुहूर्त है ऐसा जो व्यवहार है तथा यह अवसर्पिणीकाल है यह उत्सर्पिणीकाल है ऐसा जो व्यवहार होता है सो इन सब व्यवहारों का आदिरूप में प्रवर्तक सूर्य ही है इसलिये इसका नाम अहोरात्र समय आदिकों की आदि में जो होता है वह आदित्य है इस व्युत्पत्ति के अनुसार आदित्य हुआ है ।।०३।। કે આ સમય છે, એ જે વ્યવહાર થાય છે આ આવલિકા છે, એ જે વ્યવહાર થાય છે, આ મુહૂર્ત છે એવો જે વ્યવહાર થાય છે, આ અવસર્પિણી કાળ છે આ ઉત્સર્પિણી કાળ છે, એવો જે વ્યવહાર થાય છે તે બધા વ્યવહારોને આદિ પ્રવર્તક સૂર્ય જ છે તેથી તેનું નામ અહેરોત્ર સમય આદિકોની આદિમાં જે હોય છે તે આદિત્ય છે આ પ્રકારની વ્યુત્પત્તિ અનુસાર સૂર્યનું “આદિત્ય” નામ પડ્યું છે, અને તે નામ સાર્થક છે. સૂ૦૩
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૦
