________________
भगवतीसूने मानादिपरिणतकर्मपुद्गलः पञ्चवर्णः यथाक्रोधः-क्रोधादिपरिणतकर्मपुद्गलः प्रति पादितस्तथैव द्विगन्धः पश्चरसः, चतुःस्पर्शः प्रतिपत्तव्यः । गौतमः पृच्छति'अहभंते ! माया१, उपहीर, नियडी३, वलये४, गहाणे५, णूमे६, कक्के७ कुरुए८, निम्हे९, किबिसे १०, आपरणया११, गृहणया१२, चंचणया१३. पलिउं. चणया१४. सातिनोगे य१५, एसणं कइवण्णे, कईगंधे कइरसे कइफाझे पण्णते?' हे भदन्त ! अथ माया-कपटम् अज्ञानम्-अविद्या, इति सामान्यं नाम, उपध्यादयस्तु तत्प्रभवत्वात् तद्विशेषाः, तत्र उपधिः-उपधीयते-नीयते दुर्गती प्राणी येन असौ उपधिः कपटजन्य परमतारणरूपाऽऽत्मपरिणतिः । निकृतिः-नितरां परिणतपुद्गल कहा गया है, उसी प्रकार से यह मानादिपरिणतपद्गल दो गंधोंवाला, पांच रमोंवाला और चारस्पशीवाला जानना चाहिये। ___ अब गौतम प्रभु से ऐमा पूछते हैं-'अह भंते ! माया, उवही, नियडी, वलये, गहाणे, णूमे कक्के. कुरुए, जिम्हे, किषिसे, आयरणया, गूक्षणया, वंचणया, पलिउंचणया, सातिजोगे य १५. एम गं कावण्णे, कइगंधे, कइरसे, कइफासे पण्णत्ते' हे भदन्त ! माया कपट, अज्ञान-अविद्या यह सामान्य नाम है और उपधि आदि इससे ही उत्पन्न होने के कारण माया के ही विशेष भेद हैं प्राणी जिसके दारा दुर्गति में ले जाया जावे उसका नाम उपधि है प्रतारणीय ठगने योग्य-मनुष्य के पास जाने का कारणभूत भाव का नाम उपधि है।
महावीर प्रभुने। उत्तर-“ गोयमा ! पंच विहे जहा कोहे तहेव" ગૌતમ! માનાદિ પણિત કર્મ પુદ્ગલે પાંચ વર્ણોવાળાં હોય છે કોઇપરિણતપદગલેના વિષયમાં જેવું કથન પહેલાં કરવામાં આવ્યું છે, એવું જ કથન માનાદિ પરિણુત પુદગલે વિષે પણ સમજવું એટલે કે તે પુદ્ગલે બે ગધવાળાં, પાંચ રસોવાળાં અને ચાર સ્પશેવાળાં હોય છે, એવું કથન સમજી લેવું જોઈએ.
गौतम स्वामी प्रल-" अह भंते ! माया, उवहीं, नियडी वलये, गहाणे, णूमे को, कुरुए, जिम्हे, किव्विसे, आयरणया, गृहणया, पंचणया. पलिउंचणया, सातिजोगे य १५, एस णं कर वण्णे, कई गंधे, कइ रसे, कइ फासे पण्णते ?"
માયા-કપટ, અજ્ઞાન-અવિદ્યા, આ સામાન્ય નામ છે અને માયાને કારણે જ ઉત્પન્ન થતાં ઉપધિ આદિ ભાવે માયાના જ વિશેષ ભેદ રૂપ છે. જેના દ્વારા જીવને દુર્ગતિમાં લઈ જવામાં આવે છે તે ભાવનું નામ ઉપધિ છે. અથવા પ્રતાર (ઠગવાને ગ્ય) મનુષ્યની પાસે જવાના કારણે થતા ભાવનું
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
