________________
२२४
भगवती सूत्रे स्वानि इयन्तं कालं सेवेत, इयन्तं कालं गतिमागतिं कुर्यात् । एवं मनुष्येणापि समं यावत् इयन्तं कालं गतिमागर्ति कुर्यात् २८ । ते खलु भदन्त ! जीवाः किम् आहारमाहारयन्ति ? गौतम ! द्रव्यतोऽनन्तमदेशानि द्रव्याणि, एवं यथा आहारकोदेशके वनस्पतिकायिकानाम् आहारस्तथैव यावत् सर्वात्मना आहारमाहारयन्ति, नवरं नियमात् षड् दिक्षु शेषं तदेव २९ । तेषां खलु भदन्त ! जीवानां कियन्तं कालं स्थिति प्रज्ञप्ता ? गौतम ! जघन्येन अन्तर्मुहूर्तम्, उत्कृष्टेन दशवर्षसहस्राणि ३० | तेषां खलु भदन्त । जीवानां कति समुद्घाताः प्रज्ञप्ता : ? गौतम ! वयः समुद्धाताः प्रज्ञप्वाः, तद्यथा = वेदना समुद्घातः, कपायसमुद्घातः, मारणान्तिकसमुद्घातः ३१ । ते खलु भदन्त ! जीवाः मारणान्तिकसमुद्घातेन किं समवहताः म्रियन्ते, असमाहताः म्रियन्ते ? गौतम ! समवहता अपि म्रियन्ते, असमTहता अपि म्रियन्ते ३२ । ते खलु भदन्त । जीवाः अनन्तरम् उद्वर्त्य कुत्रगच्छन्ति ? कुत्र उपपद्यन्ते किं नैरयिकेषु उपपद्यन्ते, तिर्यग्योनिकेषु उपपद्यन्ते, एवं यथा व्युत्क्रान्तिकानि, उद्वर्तनानि वनस्पतिकायिकानाम् तथा भणितव्यम् । अथ भदन्त ! सर्वेप्राणाः सर्वे भूताः, सर्व जीवाः सर्वे सच्चाः, उत्पलमूलतया, उत्पल कन्दतया, उत्पलनालतया, उत्पलपत्रता, उत्पलकेशरतया, उत्पलकर्णिकतया, उत्पलथिभुगतया उपपन्नपूर्वाः ? हन्त, गौतम ! असकृत् अथवा अनन्तकृत्वः तदेवं भदन्त ! तदेवं भदन्त । इति ॥ १०१ ॥
1
"
टीका - अथोत्पलस्थजीवान् प्ररूपयितुमाह- ' तेणं कालेणं' इत्यादि, 'तेणं कालेणं, तेणं समरणं रायगिहे जाव पज्जुत्रासमाणे एवं वयासी - तस्मिन् काले, तस्मिन् समये, राजगृहे यावत्-नगरे स्वामीसमवसृतः धर्मोपदेशं श्रोतुं पर्षत् उत्पल (कमल) में जीवोत्पादवक्तव्यता'ते' काले' तेण' समएण" इत्यादि ।
टीकार्थ- सूत्रकार ने इस सूत्र द्वारा उत्पल (कमल) के जीवों की प्ररूपणा की है- 'तेण कालेन तेण समएण रायगिहे जाव पज्जुवासमाणे एवं वयासी' उस काल और उस समय में राजगृह नगर में महावीर स्वामी पधारे. उनके धर्मोपदेश को सुनने के लिये परिषद् अपने उत्पलमां (उभलभ ) भवत्या वस्तव्यता
" तेणं कालेणं तेणं समएणं" इत्यादि
ટીકા”—સૂત્રકારે આ સૂત્રદ્વારા ઉત્પલ (કમળ)ના જીવેાની નીચે પ્રમાણે प्र३५ ४री छे" तेणं काळणं देणं समएणं रायगिहे जाव पज्जुवासमाणे एवं वयासी " ते अणे अने ते समये रामगृह नगरमा भहावीर प्रभु पधाय.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૯
