________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० ११ उ० १ सू० १ उत्पले जीवोत्पादनिरूपणम् २२३ सक्रियाः, अक्रियाः ? गौतम ! नो अक्रियाः, सक्रियो वा सक्रिया वा १९ । ते खलु भदन्त ! जीवाः कि सप्तविधबन्धकाः, अष्टविधबन्धकाः? गौतम ! सप्तविधवन्धको वा, अष्टविधवन्धको वा, अष्ट मङ्गा : २० । ते खलु भदन्त ! जीवाः किम् आहारसंज्ञोपयुक्ताः, भयसंज्ञोपयुक्ताः, मैथुनसंज्ञोपयुक्ताः ? परिग्रह संज्ञोपयुक्ता गौतम ! आहारसंज्ञोपयुक्ता वा, अशीतिः भङ्गाः।२१ ते खलु भदन्त! जीवाः किम् क्रोधकषायिणः, मानकषायिणः, मायाकषायिणः, लेभिकषायिणः ? अशीतिः भङ्गाः २२ । ते खलु भदन्त ! जीवाः किं स्त्रीवेदकाः, पुरुषवेदकाः, नपुंसकवेदकाः? गौतम ! नो स्त्रीवेदकाः, नो पुरुषवेदकाः, नपुंसकवेदको धा, नपुंसकवेदका वा २३ । ते खलु भदन्त ! जीवाः किम् स्त्रीवेदवन्धकाः, पुरुषवेदवन्धकाः, नपुंसकवेद बन्धकाः ? गौतम ! स्त्रीवेदबन्धको वा पुरुषवेदबन्धको वा, नपुंसकवेदबन्धको वा षड्विंशतिः भङ्गा । २४ ते खलु भदन्त ! जीवा : किं संज्ञिनः, असंज्ञिनः ? गौतम ! नो संज्ञी, असंझीवा, असंज्ञिनोवा २५ । ते खलु भदन्त ! जीवाः किं सेन्द्रियाः, अनिन्द्रियाः? गौतम ! नो अनिन्द्रियाः, सेन्द्रियो वा, सेन्द्रिया वा २६। स खलं भदन्त ! उत्पलजीव इति कालतः कियचिरं भवति ? गौतम ! जधन्येन अन्तमुहूर्तम्, उत्कृष्टेन असंख्येयं कालम् २७। स खलु भदन्त ! उत्पलजीवः पृथिवीजीवः पुनरपि उत्पल जीव इति कियन्तं कालं 'सेवेत ? कियन्तं कालं गतिमागतिं कुर्यात् ? गौतन ! भवादेशेन जधन्येन द्वे भवग्रहणे, उत्कृष्टेन असंख्येयानि भवग्रहणानि, कालादेशेन जधन्येन द्वे अन्तर्मुहूते, उत्कृप्टेन असंख्येयं कालम, एतावन्तं कालं सेवेत, एकावन्तं कालं गतिमागतिं कुर्यात् । स खलु भदन्त ! उत्पलजीवः अपूजीवः, एवमेव, एवं यथा पृथिवीजीवो भणितस्तथा यावत् वायुजीवो भणितव्यः । स खलु भदन्त । उत्पलजीवः स वनस्पतिजीवः, स पुनरपि उत्पलजीव इति कियन्तं कालं सेवेत ? कियन्तं कालं गतिमागतिं करोति? गौतम! भवादेशेन जघन्येन द्वे भवग्रहणे, उत्कृष्टेन अनन्तानि भवग्रहणानि, काला देशेन जधन्येन द्वे अन्तमुहूर्त, उत्कृष्टेन अनन्तं कालं तरुकालम् इयन्तं कालं सेवेत, इयन्तं कालं गतिमागतिं करोति ! स खलु भदन्त ! उत्पलजीवो द्वीन्द्रियजीवः पुनरपि उत्पलजीव इति कियन्तं कालं सेवेत ? कियन्तं कालं गतिमागतिं करोति? गौतम! भवादेशेन जधन्येन द्वे भवग्रहणे, उत्कृष्टेन संख्येयानि भवग्रहणानि, कालादेशेन जधन्येन द्वे अन्तर्मुहूते, उत्कृष्टेन संख्येयं कालम्, इयन्तं कालं सेवेत, इयत्तं कालं गतिमागतिं करोति । एवं त्रीन्द्रियजीवः एवं चतुरिन्द्रिय जीवोऽपि । स खलु भदन्त ! उत्पल नी पश्चन्द्रियतियेंग्योनिक जीवः पुनरपि उत्पलजीव इति पृच्छा ? गौतम! भवादेशेन जधन्येन द्वे भवग्रहणे, उत्कृष्टेन अष्ट भवग्रहणानि, कालादेशेन जघन्येन द्वे अन्तर्मुहूर्ते, उत्कृष्टेन पूर्वकोटिपृथक
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૯