________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० ८ उ० ८ सू० ३ कर्मबन्धस्वरूपनिरूपणम ४९ पुरुषपश्चात्कृतः पुरुषत्र्ष पश्चात्कृतम् अतीततां नीतं येन अवेदकेन असौ पुरुषपश्चास्कृतः भूतपूर्व पुस्त्ववेदको बध्नाति २१, 'नपुंसगपच्छाकडो बंधइ ३ ' किंवा नपुंसकत्वं पश्चात्कृतम् अतीतता नीतं येन अवेदकेन असौ नपुंसकपश्चात्कृतः भूतपूर्व नपुंसकत्ववेदक इत्यर्थः, बध्नाति३? अत्रेदं बोध्यम्-एकैकयोगे एकत्वबहुत्वाभ्यां षड् विकल्पाः, द्विकयोगे तु तथै वैकत्व-बहुत्वाभ्यां द्वादश, त्रिकयोगे पुनस्तथैवाष्टौ, सर्वे चैते षविंशतिर्विकल्पा भवन्ति, तत्र त्रय उक्ताः शेषान् तानेवाह क्रमशः'इत्थीपच्छाकडा बंधति ' ४, किंवा स्त्रीपश्चात्कृताः वध्नन्ति४. 'पुरिसपच्छाकरता है ? 'पुरिसपच्छाकडो य बंधइ' या जो अवेदक जीव पुरुषपश्चात्कृत है-भूतपूर्व पुंस्त्ववेदक है-वह ऐर्यापथिक कर्म का धंध करता है ? 'नपुंसगपच्छाकडो बंधइ ३' या जो जीव नपुंसक पश्चात्कृत है-जिस अवेदक जीव ने पूर्व में नपुंसक वेद का वेदन किया है-ऐसा भूतपूर्व नपुसकत्व वेदक जीव इस ऐर्यापथिक कर्म का बंध करता है ? यहां ऐसा समझना चाहिये-कि एक एक के योग में एकत्व और बहुत्व को लेकर ६ विकल्प होते हैं, तथा द्विक के योग में एकत्व और बहुत्व को लेकर १२ विकल्प होते हैं, और त्रिक के योग में एकत्व बहुत्व को लेकर ८ विकल्प होते हैं-इस प्रकार सब ये २६ विकल्प हो जाते हैं-इनमें ३ तीन विकल्प तो कह दिये गये हैं। बाकी २३ विकल्प क्रमशः इस प्रकार से हैं-' इत्थीपच्छाकडा बंधंति ४' या जो अवेदक जीव થિક કમને બંધ કરે છે? (જે છે સ્ત્રીત્વને અતીતકાળમાં અનુભવ કરી લીધે હોય એવા ભૂતપૂર્વ સ્ત્રીત્વવેદક જીવને સ્ત્રી-પશ્ચાદ્ભુત કહે છે.) (૨) " पुरिसपच्छाकडो बधइ" है शुं पुरुष-५श्चात्त अव ८१ मेपथि: કર્મને બંધ કરે છે? (ભૂતપૂર્ણ પુરુષત્વ વેદક જીવને પુરુષપશ્ચામૃત કહે छे.) (3) ( नपुसगपच्छाकडो बधइ ) (3) ॐ शुं नपुंसपश्चात्कृत भ६४ જીવ ઐર્યાપથિક કમને બંધ કરે છે. (જે જીવે પૂર્વે નપુંસક વેદનું વેદન કર્યું હોય એવા જીવને નપુંસક પશ્ચાદ્ભૂત કહે છે.) અહીં એવું સમજવું જોઈએ કે એક એકના રોગથી એકત્વ અને બહુત્વની અપેક્ષાએ ૬ વિકલ થાય છે, તથા દ્રિકના વેગથી એકત્ર અને બહુવની અપેક્ષાએ ૧૨ વિકલ્પ થાય છે અને ત્રિકના વેગથી એકત્વ અને બહુવની અપેક્ષાએ ૮ વિકલ્પ થાય છે. આ રીતે કુલ ૨૬ વિકલ્પ થાય છે. તેમાંના ત્રણ વિકપ તે ઉપર કહેવામાં આવી ચુક્યા છે. બાકીના ૨૩ વિક અનુક્રમે આ પ્રમાણે છે –
(४) " इत्थीपच्छाकडा बंधति ” अथवा शुश्री-पश्चात्कृत मवेवे
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૭
