________________
प्रमेयचन्द्रिका टी० ० ८ उ०१० ज्ञानावरणीयादिकमणांसम्बन्धनिरूपणम् ५५७ वेदनीयं कर्म भवति तस्य किम् आन्तरायिकं कर्म भवति ? एवं यस्य आन्तरायिक भवति तस्य किं वेदनीयमपि भवति ? इति पृच्छा, भगवानाह-'गोयमा ! जस्स वेयणिज्जं तस्स अंतराइयं, सिय अस्थि, सिय नत्थि, जस्स, पुग अंतराइयं तस्स वेयणिज्जं नियमा अत्थि' हे गौतम ! यस्य जीवस्य वेदनीयं भवति तस्य आन्तरायिकं स्यात् कदाचित् अस्ति भवति स्यात् कदाचित् नास्ति न भवति, अकेवलिनामुभयं भवति, केवलिनां तु वेदनीयमेव नान्तरायिकमिति भावः, किन्तु यस्य पुनरान्तरायिकं कर्म भवति तस्य वेदनीयं नियमात् नियमतोऽस्ति जिस जीव के वेदनीय कर्म का सद्भाव होता है, क्या उसके अन्तराय कर्म का भी सद्भाव होता है ? तथा जिसके अन्तराय कर्म का सद्भाव होता है उसके वेदनीय कर्म का भी सद्भाव होता है ? तब प्रभु ने उनसे ऐसा कहा-(गोयमा) हे गौतम ! (जस्स वेणिज्जं तस्स अंतराइयं सिय अस्थि, सिय नत्थि, जस्स पुण अंतराइयं तस्स वेयणिज्जं नियमा अस्थि ) जिस जीव के वेदनीय कर्म का सद्भाव होता है उसके अन्तराय कर्म का भी नियमतः सद्भाव हो ऐसा एकान्तिक नियम नहीं है-क्यों कि केवली भगवान के वेदनीय तो होता है पर अन्तराय कर्म नहीं होता है। कारण चार घातिया कर्मों का ज्ञानावरणीय, दर्शनाव. रणीय, मोहनीय और अन्तराय-इनका केवली में सर्वथा अभाव हो जाता है। अकेवलीको ही वेदनीय के सद्भाव में अन्तराय का सद्भाव पाया जाता है। इसीलिये वेदनीयके सद्भावमें अन्तराय कर्मका होना और न होना भजनासे प्रकट किया गया है। परन्तु जहां पर अन्तराय कर्म શું અંતરાય કર્મને સદ્દભાવ હોય છે ખરે? અને જે જીવમાં અંતરાય કમને સદ્ભાવ હોય છે, તે જીવમાં શું વેદનીય કર્મને પણ સદૂભાવ હોય છે?
महावीर प्रभुन। उत्तर-" गोयमा !" गौतम! (जस्स वेयणिज्ज तस्स अंतराइयं सिय अस्थि, सिय नथि, जस्स पुण अतराइयं तस्स वेयणिज' नियमा अस्थि ) २ १wi वहनीय भनी समाय हाय छ, ते भां અંતરાય કમને સદ્ભાવ હોય છે પણ ખરે અને નથી પણ હતું. જેમકે કેવલી ભગવાનમાં વેઢનીય કર્મને સદ્ભાવ હોય છે પણ અંતરાય કમને સદ્ભાવ હોતું નથી, કારણ કે જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, મોહનીય અને અંતરાય, એ ચાર ઘાતિયા કર્મોને તે કેવલીમાં અભાવ જ હોય છે. પરન્ત કેવલી સિવાયના મનુષ્યમાં વેદનીય કર્મની સાથે અંતરાય કમને પણ સદુભાવ રહે છે. તેથી જ વેદનીયના સદુભાવમાં અંતરાયને સદ્દભાવ વિકલ્પ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૭
