________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० ८ उ. १० सू० ६ कर्मप्रतिनिरूपणम् ५२९ यस्स, नवरं मणूसस्स जहा जीवस्स' यथा नैरयिकस्य जीवपदेशो ज्ञानावरणीयकर्मणोऽनन्तरविभागपरिच्छेदेनियमात् आवेष्टितपरिवेष्टित उक्तः एवं तथैव यावत् पृथिवीकायिकायेकेन्द्रिय-विकलेन्द्रिय-पञ्चेन्द्रिय-तिर्यग्योनिक-भवनपति-चानव्यन्तर-ज्योतिषिक-वैमानिकस्य जीवप्रदेशोऽपि ज्ञानावरणीयस्य कर्मणः अनन्तरविभागपरिच्छेदेनियमतः आवेष्टितपरिवेष्टितो भवति, किन्तु नवरम् विशेषस्तु मनुष्यस्य जीवप्रदेशो यथा समुच्चयजीवस्य प्रदेशः स्यात् आवेष्टितपरिवेष्टितः, स्यात् नो आवेष्टितपरिवेष्टितो भवति इत्युक्तम् तथैव केवलिनोऽपेक्षया नो आवेष्टित परिवेष्टितः स्यात् , केवलिभिन्नमनुष्यापेक्षया तु आवेष्टितपरिवेष्टितः स्या. दिति वक्तव्यमित्याशयः, मनुष्यापेक्षया उभयस्यैव आवेष्टितपरिवेष्टितस्वस्य अनानेरझ्यस्स एवं जाव वेमाणियस्स नवरं मणूसस्स जहा जीवस्स )जैसा एक नैरयिक का एक जीवप्रदेश ज्ञानावरणीयकर्म के अनन्त अविभागपरिच्छेदों से नियमतः आवेष्टितपरिवेष्टित कहा गया है उसी तरह से यावत्-पृथिवीकायिक आदि एकेन्द्रिय का, विकलेन्द्रियका, पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिक का, भवनपति का, वानव्यन्तर का, ज्योतिषिक का और वैमानिक का, जीव प्रदेश भी ज्ञानावरणीयकर्म के अनन्त अविभागपरिच्छेदोंसे नियमतः आवेष्टितपरिवेष्टित होता है। किन्तु-मनुष्य का जीवप्रदेश समुच्चय जीवप्रदेश की तरह आवेष्टितपरिवेष्टित होता है। अर्थात्-वह कदाचित् ज्ञानावरणीयकर्म के अनन्त अविभागपरिच्छेदों से आवेष्टितपरिवेष्टित होता है और कदाचित् नहीं होता है। केवली भगवान की अपेक्षा वह ऐसा नहीं होता है- और केवलीभिन्न मनुष्य की अपेक्षा वह ऐसा होता है । इस तरह मनुष्य की अपेक्षा जीवप्रदेश णियरस, नवर' मणूसस्स जहा जीवस्स ) म प्रत्ये: ना२४। प्रत्ये: प्रदेश જ્ઞાનાવરણીય કર્મના અનંત અવિભાગી પરિચ્છેદથી વીંટળાયેલું હોય છે, એજ પ્રમાણે પૃથવીકાયિક આદિ એકેન્દ્રિયને, વિકસેન્દ્રિયન, પંચેન્દ્રિય તિયા ચને, ભવનપતિને, વાનરાન્તરને, જે તિષિકને અને વૈમાનિકનો જીવપ્રદેશ પણ જ્ઞાનાવરણીય કર્મના અનંત અવિભાગ પરિ છેદેથી નિયમથી જ વીટળાયેલું હોય છે. પરન્ત મનુષ્યને જીવપ્રદેશ સામાન્ય જીવપ્રદેશની જેમ કયારેક જ્ઞાનાવરણીય કર્મના અવિભાગી પરિકેદથી આવેષ્ટિત પરિવેષ્ટિત હોય છે અને ક્યારેક નથી પણ હતું. કેવલીભગવાનની અપેક્ષાએ મનુષ્યને જીવપ્રદેશ જ્ઞાનાવરણીય કર્મના અનંત અવિભાગ પરિચ્છેદથી વીંટળાયેલો હતો નથી. પણ કેવલી સિવાયના મનુષ્યોને જીવપ્રદેશ તેમનાથી વીંટળાયેલું હોય છે. भ६७
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૭
