________________
३४०
भगवतीसूत्रे कियच्चिरं भवति ? इति पृच्छा, भगवानाह-' गोयमा ! सव्वबंधंतरं जहण्णेणं अट्ठारस सागरोवमाइं वासपुहुत्तमभहियाई, उक्कोसेणं अणंतं कालं वणस्सइकालो' हे गौतम ! जीवस्य तथाविधे पुनरपि आनतदेवत्वे सति आनतदेववैक्रियशरीरप्रयोगस्य सर्वबन्धान्तरं जघन्येन अष्टादश सागरोपमानि वर्षपृथक्त्वाभ्यधिकानि उत्कृष्टेन अनन्तं कालं वनस्पतिकालरूपं भवति, तथाचानतकल्पवासीदेवः उत्पत्ती सर्वबन्धकः, स चाष्टादशसागरोपमानि तत्र स्थित्वा ततश्च्युतो वर्षपृथक्त्वं मनुः ज्येषु स्थित्वा पुनस्तत्रैवोत्पन्नः प्रथमसमये चासौ सर्वबन्धकः, इत्येवं रीत्या सर्वदेवलोक के देव के वैक्रिय शरीरप्रयोग का पन्धान्तर काल की अपेक्षा कितना होता है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-(गोयमा) हे गौतम ! (सव्वबंधंतरं जहण्णेणं अट्ठारससागरोवमाई वासपुहुत्तमभहियाइं उक्कोसेणं अणंतं कालं वणस्सइकालो) कोई जीव आनत स्वर्ग का देव होकर पुनः अन्यत्र जन्म पाकर पुनः उसी आनत स्वर्ग का देव हो जाय तो ऐसी स्थिति में उसके वैक्रिय शरीर का सर्वबन्धान्तर जघन्य से वर्षपथक्त्व अधिक अठारह सागरोपम का होता है और उत्कृष्ट से वनस्पति कालरूप अनन्त काल का होता है। कोई जीव आनतकल्प का देव हुआ, वह प्रथम समय में वैक्रिय शरीर का सर्वबंधक होकर वहां १८ सागरोपम तक रहा बाद में वहां से चव कर वर्षपृथक्त्व तक मनुष्यपर्याय में रह कर पुनः उसी आनत देवलोक का देव हो गया और वह वहां प्रथम समय में वैक्रिय शरीर का सर्वबंधक हुआ। इस तरह से पूर्व
महावीर प्रभुन। उत्तर-“गोयमा ! " गौतम ! “ सव्वबंध'तरं जहvणेणं अट्ठारससागरोवमाई वासपुहुत्तमब्भहियाई, उक्कासेणं अणतंकालं वणस्सइ कालो" व मानत वसामय उत्पन्न थने, त्यांथी व्यत्रीने अन्य સ્થળે ઉત્પન્ન થાય અને ત્યાંથી મરીને ફરીથી આનત દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થઈ જાય, તે એવી પરિસ્થિતિમાં તેના વિયિ શરીરનું સર્વબંધાન્તર જઘન્યની અપેક્ષાએ ૧૮ સાગરોપમ કરતાં અધિક વર્ષથપૃત્વ પ્રમાણ (બેથી લઈને નવ વર્ષ પર્યન્તના સમયને વર્ષપૃથકત્વ પ્રમાણકાળ કહે છે) અને ઉત્કૃષ્ણની અપેક્ષાએ વનસ્પતિકાળ રૂપ અનંતકાળનું હોય છે. જેમકે કઈ જીવ આનત કલ્પમાં દેવની પર્યાયે ઉત્પન્ન થયા. તે પ્રથમ સમયમાં વૈકિય શરીરને સર્વબંધક થઈને ત્યાં ૧૮ સાગરોપમ પર્યન્ત રહ્યો. પછી ત્યાંથી ચ્યવને વર્ષ પૃથકત્વ પર્યન્ત મનુષ્ય પર્યાયમાં રહીને ફરીથી આનત દેવલોકમાં દેવની પર્યાયે ઉત્પન થઈ ગયું અને ત્યાં પ્રથમ સમયમાં વૈક્રિય શરીરને સર્વબંધક થશે. આ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૭
