________________
प्रमेraftद्रका टी० श० ८ ३० ९ सू०२ विस्रस (बन्धनिरूपणय
१७१
?
त्मना बन्धः सर्वबन्धो यथानीरक्षीरयोर्वा न्धः परस्परमिश्रणम् ? भगवानाह - 'गोयमा ! देशव, नो सञ्चव घे' हे गौतम! धर्मास्तिकायस्य प्रदेशानां परस्परसंस्पर्शेन व्यवस्थितत्वाद्देशबन्ध एत्र, न पुनः सर्वबन्धः, तत्र हि एकस्य प्रदेशस्य प्रदेशान्तरैः सर्वथा बन्धे अन्योन्यान्तर्भावेन एकप्रदेशत्वमेवस्यात् नासंख्येयप्रदेशत्वमिति भावः, ' एवं चेत्र अधम्मत्थिकायअन्नमन्न अणाइयवीससावधे वि' एवमुक्तरीत्या चैत्र अधर्मास्तिकायान्योन्यानादिकविसावन्धेऽपि देशवन्ध एवं भवति, नो सर्वबन्धः,
सव्व
सम्मिश्रण हो जाता है। उत्तर में प्रभु कहते हैं (देबधे, नो बंधे) हे गौतम! - धर्मास्तिकाय अन्योन्यानादिक विस्रसावधमें देशबंध होता है, सर्वबंध नहीं होता है। क्यों कि धर्मास्तिकाय के प्रदेश आपस में एक दूसरे प्रदेश को स्पर्श करके व्यवस्थित रहते हैं । इसलिये धर्मास्तिकाय में जो प्रदेशों का अन्योन्य बंध माना गया है वह देशबंध रूप ही माना गया है। यदि इन प्रदेशों का बंध उसमें सर्वबंधरूप माना जावे तो ऐसी स्थिति में जितने भी प्रदेश उस धर्मास्तिकाय में हैं वे सब आपस में एक दूसरे में सर्वथा अन्तर्भूत हो जाने के कारण उन प्रदेशों में एकरूपता के आजाने के कारण एक प्रदेशता ही आवेगी अतः धर्मद्रव्य में जो सिद्धान्तकारों ने असंख्यात प्रदेशता कही है वह नहीं बन सकेगी। ( एवं चैव अधम्मत्थिकाय अन्नमन्न अणादीय वीससावधे वि) इसी तरह से अधर्मास्तिकाय अन्योन्यानादिक विस्रसा बंध में भी देशबंध ही होता है, सर्वबन्ध नहीं होता है । ( एवमागासत्धिकाय अन्नमन्न
गौतम स्वामीना प्रश्ननो उत्तर भापता महावीर प्रभु उडे छे -" देख बंधे, नो सव्वबधे " हे गौतम! धर्मास्तिाय मन्योन्यादि विखसा अंधमां દેશમધ થાય છે, સંબંધ થતા નથી, કારણ કે ધર્માસ્તિકાયના પ્રદેશે પરસ્પર એક ખીન્ન પ્રદેશના સ્પર્શ કરીને વ્યવસ્થિત રહે છે. તેથી ધર્માસ્તિકાયમાં જે પ્રદેશેાના અન્યાન્ય બધ માનવામાં આવ્યા છે, તે દેશબંધ રૂપ જમાન વામાં આવ્યેા છે. જો તેમાં તે પ્રદેશના અંધ સબધ રૂપે માનવામાં આવે તા તે ધર્માસ્તિકાયમ જેટલા પ્રદેશા હાય તે બધા પ્રદેશે। અરસ્પરસ-એકમીજાની સાથે સથા અન્તભૂત થઇ જવાને કારણે તે પ્રદેશેામાં એકરૂપતા આવી જવાને લીધે એક પ્રદેશતા જ આવી જશે. તેથી એવી પરિસ્થિતિ ઊભી થશે કે ધ દ્રવ્યમાં સિદ્ધાંતકારાએ જે અસખ્યાત પ્રદેશતા કહી છે, તે સ`ભવી શકશે નહીં.
( एवं चेत्र अधम्मत्थिकाय अन्नमन्न अणादीयबीस साबधे बि ) भेट પ્રમાણે અધર્માસ્તિકાય અન્યાન્યાનાદિક વિસસા ખધમાં પણ દેશબધ જ થાય
श्री भगवती सूत्र : ৩
