________________
म. टीका श.८ उ.५ म्र.२ स्थूलपाणातिपातादिप्रत्याख्याननिरूपणम् ६१९ जानाति कायेन तथाविधनेत्राधङ्गविकारचेष्टयेत्यर्थः, अत्र मनसा न करोति, वचसा न कारयति, कायेन नानुजानाति' इत्येवंलक्षणो यथासंख्यन्यायो मेंने उस समय यह अच्छा नहीं किया जो अपने मारनेवालेको नहीं मारा, तथा उसे दूसरोंसे नहीं मरवाया, तथा अमुकने जो उसे मारा, या मरवाया वह बहुत अच्छा किया । इस तरह यह वचन संबंधी कृत, कारित और अनुमोदना करनेका अतीतकालमें हुए माणातिपात्तके विषय में त्याग कर देता है । इस प्रकार से त्याग कर देनेका कारण यह है कि वह श्रमणोपासक श्रावक अपने वचन से किये गये, कराये गये और अनुमोदित हुए माणातिपातकी निन्दा करता हुआ उससे दूर हो जाता है। इसी तरहसे वह अतीतकालमें अपने शरीरसे किये गये या अपने शरीरके सङ्कत आदिसे कराये गये, या ताली वगैरह बजाकर अनुमोदित किये गये प्राणातिपातकी निन्दा करता हुआ उससे दूर हो जाता है। इसीलिये यह देशविरति धारण करने पर कायसे स्वयं अतीतकालके पाणातिपातको नहीं करता है, न कराता हैं और न उसकी अनुमोदना करता है । यहां पर 'मनसे नहीं करता है. पचनसे नहीं कराता है, कायसे अनुमोदना नहीं करता है। इस तरहका क्रमानुसार त्रियोगोंके साथ कृत, कारित और अनुमोदना એટલે કે તે વચનથી એવું કહેતા નથી કે “મેં તે વખતે મને મારનારને મા નહી, તે ઠીક ન કર્યું. તેને બીજા પાસે માર ખવરાવ્ય નહીં તે ખોટું કર્યું. અમુક માણસે તેને માર્યો અથવા બીજા પાસે માર ખવરાવ્યું તે સારું થયું આ રીતે તે વચન દ્વારા પ્રાણાતિપાત સંબંધી કૃત, કારિત અને અનુમોદના કરવાને અતીતકાળમાં ત્યાગ કરે છે. આ પ્રમાણે પ્રાણાતિપાતને ત્યાગ કરવાનું કારણ એ છે કે તે શ્રમણોપાસક (શ્રાવક) પિતાના વચનથી કરવામાં આવેલાં, કરાવવામાં આવેલાં અને અનુમાદિત કરાયેલાં પ્રાણાતિપાતની નિન્દા કરતો કરતો તેનાથી દૂર થઈ જાય છે.
એજ પ્રમાણે ભૂતકાળમાં પોતાના શરીરથી કરાયેલા, અથવા પોતાના શરીરના સંકેત વગેરે દ્વારા કરાવવામાં આવેલા, અથવા તાળી વગેરે વગાડીને અનુદિત કરાયેલા પ્રાણાતિપાતની નિન્દા કરીને તેનાથી મુક્ત થઈ જાય છે. તેથી આ દેશવિરતિ ધારણ કર્યા બાદ તે પોતે અતીતકાળ સંબંધી પ્રાણાતિપાત કરતું નથી, કરાવતા નથી અને કરનારની અનુમોદના કરતો નથી. અહીં “મનથી કરતો નથી, વચનથી કરાવતો નથી કાયાથી અનુમોદના કરતું નથી, આ પ્રકારના ક્રમાનુસાર ત્રિો (મન, વચન અને કાયના ત્રણ ગા) ની સાથે કૃત, કારિત અને અનમેદનાનો સંબંધ જોડવામાં આવ્યો
श्री. भगवती सूत्र :
