________________
२९८
भगवतीमत्रे स किं पिशाच वानव्यन्तरदेवकर्माशीविषो भवति ? एवं भूतादिगन्धर्वान्तवानव्यन्तरदेवकर्माशीविषो भवति ? भगवानाह-'एवं सव्वेसि वि अपज्जत्तगाणं' हे गौतम ! एवम् असुरकुमारादिवदेव सर्वेषामपि पिशाचादिगन्धर्वान्तवानव्यन्तराणाम् अपर्याप्तकानाम्, अपर्याप्तावस्थायामेव कर्माशीविषत्वं नो भवति, पर्याप्तकावस्थायामित्यर्थः, एवं 'जोइसियाणं सव्वेसिं अपजत्तगाणं' ज्योतिषिकाणां सर्वेषां चन्द्रसूर्यग्रहनक्षत्रादिताराविमानान्तानामपि अपर्याप्तानाम् अपर्याप्तकावस्थायामेव कर्माशीविषत्वं भवति, नो पर्याप्तकावस्थायामिति भावः । गौतमः पृच्छति- 'जेइ वेमाणियदेवकम्मासीविसे किं कप्पोवगवेमाणियदेवकम्मासीविसे ?' हे भदन्त ! यदि वैमानिकदेवकर्माशीविषो भवति स किं पिशाचवानव्यन्तर देवकर्माशीविष होते हैं ? या भूतादिगंधर्वान्त वानव्यन्तरदेव कर्माशीविष होते हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं 'एवं सम्वेसि पि अपज्जत्तगाणं' हे गौतम ! जिसप्रकारसे असुरकुमार आदिकोंको अपर्याप्तावस्थामें कर्माशीविष कहा गया है, उसीप्रकारसे समस्त पिशाचसे लेकर गंधर्वतकके वानव्यन्तरोंको अपर्याप्तावस्थामें काशीविष कहा गया है । अतः ये सब अपर्याप्तावस्थामें ही कर्माशीविष होते हैं, पर्याप्तावस्थामें नहीं । ‘एवं जोइसियाणं सव्वेसिं अपज्जत्तगाणं' इसी तरहसे जितने भी चन्द्र, सूर्य, ग्रह, नक्षत्र आदि तारा विमानतक ज्योतिषीदेव हैं, वे सब अपर्याप्तावस्थामें ही कर्माशीविष: होते हैं पर्याप्तावस्थामें नहीं । अब गौतमस्वामी प्रभुसे ऐसा पूछते हैं 'जइवेमाणियदेवकम्मासीविसे, किं कप्पोवगवेमाणियदेवकम्मासीविसे, कप्पाईय वेमाणियदेवकम्मासोविसे) हे भदन्त ! यदि वैमानिकदेव કમશીવિષ હોય છે? કે ભૂતાદિ ગંધર્વ પર્યન્તના વ્યાનયંતરદેવ કર્યાશીવિષ હોય છે? उत्त२- 'एवं सब्वेसिपि अपज्जत्त गाणं' गौतम ! २ अरे मसुभा२ पाहिल्याने અપર્યાપ્ત અવસ્થામાં કમશીવિષ કહ્યા છે એ જ રીતે સમસ્ત પિશાચથી લઇને ગંધર્વ પર્યન્તના શ્વાન વ્યક્તિને અપર્યાપ્તાવસ્થામાં કર્મોરીવિષ કહ્યા છે. એટલા માટે તે તમામ અપર્યાપ્તાવસ્થામાં જ કમશીવિષ હોય છે. પર્યાપ્તાવસ્થામાં નહીં જ. 'एवं जोइसियाणं सम्वेसिं अपज्जत्तगाणं' से शत २८। यद्र, सूर्य, ड, નક્ષત્ર આદિ તારા વિમાન પર્યન્તના તિષિકદેવ છે તે સઘળા અપર્યાપ્તાવસ્થામાં ४ाशीविष होय छे पर्याप्तावस्थामा न . प्रश्न- ' जइ वेमाणियदेवकम्मासीविसे कि कप्पोरगवेमाणियदेवकम्मासीविसे, कप्पाईयवेमाणियदेव
श्री भगवती सूत्र :
