________________
१२२
भगवतीमत्रे ये पुद्गलाः अपर्याप्तक सूक्ष्मपृथिवीकायिकैकेन्द्रियौदारिकतैजसकामणशरीरस्पर्शेन्द्रियपयोगपरिणताः प्रज्ञप्तास्ते वर्णतः कालवर्णपरिणता अपि, यावत्नीलादिवर्णपरिणता अपि, गन्धतः सुरभ्यादिगन्धपरिणता अपि, रसतस्तिक्तादिरसपरिणता अपि; स्पर्शतः कर्क शादिस्पर्श परिणता अपि, संस्थानतः परिमण्डलादिसस्थानपरिणता अपि भवन्ति । 'जे पज्जत्तमुहमपुढवि० एवं चेव' ये पुद्गलाः पर्याप्तक सूक्ष्मपृथिवीकायिकैकेन्द्रियौदारिकतैजसकार्मणशरीर-स्पर्शेन्द्रियप्रयोगपरिणताः प्रज्ञप्तास्ते एवमेव-वर्णादितः कालादिवर्णादि
टीकार्थ-इस सूत्रद्वारा सूत्रकारने शरीर, इन्द्रिय, वर्ण आदि नामवाला यह नौवां दण्डक कहा है इसमें उन्होंने यह कहा है कि 'जे अपजत्तसुदुमपुढक्किाइयएगिदिय ओरालियतेयाकम्मा फासिदियपओ गपरिणया ते वण्णओ कालवनपरिणया वि जाव आययसंठाण प०' जो पुद्गल अपर्याप्त सूक्ष्मपृथिवीकायिक एकेन्द्रिगके औदारिक, तेजस कार्मणशरीर एवं स्पर्शन इन्द्रियके प्रयोगसे परिणत हुए कहे गये हैं, वे पुद्गल वर्णकी अपेक्षासे कालेवर्णरूपमें भी परिणत होते हैं यावत् नीलादिवर्णरूपमें भी परिणत होते हैं, गंधकी अपेक्षा वे तिक्तादिरसरूप में भी परिणत होते हैं, स्पर्श की अपेक्षासे कर्कशआदि स्पर्शरूपमें भी परिणत होते हैं, संस्थानकी अपेक्षा बे परिमंडल आदि संस्थानरूपमें भी परिणत होते हैं ऐसे कहे गये हैं 'जे पज्जत्तसुहुमपुढवि० एवंचेव' जो पुद्गल पर्याप्तक सूक्ष्मपृथिवीकायिक एकेन्द्रियके औदारिक, तैजस, 1 ટીકાથ- આ સૂત્ર દ્વારા સૂત્રકારે શરીર, ઇન્દ્રિય, વર્ણાદિ નામવાળા નવમાં દંડકનું નીચે પ્રમાણે પ્રતિપાદન કર્યું છે
'जे अपज्जत्तमुहुमपुढविकाइयएगिदिय ओरालियतेयाकम्मा फासिंदिय पओगपरिण या ते वण्णो कालवण्णपरिणया वि जाव आययस ठाणपरिणया वि' જે પુદગલો અપર્યાપ્ત સૂમ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિયના ઔદારિક, તૈજસ અને કામણ શરીર અને સ્પર્શેન્દ્રિયના પ્રયોગથી પરિણત થયેલા કહ્યાં છે, તે પુદગલો વર્ણની અપેક્ષાએ કાળ, નીલ, લાલ, પીળા અને સફેદ વર્ણરૂપે પરિણમે છે, ગંધની અપેક્ષાએ સરભિગંધ અથવા ગંધરૂપે પણ પરિણમે છે, રસની અપેક્ષાએ તિકત (તીખા) આદિ રસરૂપે પણ પરિણમે છે, સ્પર્શની અપેક્ષાએ કર્કશ આદિ સ્પર્શરૂપે પરિણમે છે, અને સંસ્થાનની અપેક્ષાએ પરિમંડલથી લઈને આયત પર્યન્તના સંસ્થાનરૂપે પણ પરિણમે છે. 'जे पजनमुहमपुढवि० एवं चेव' ने पुरानो पात सक्षम पृथ्वीयि: એકેન્દ્રિયને ઔદરિક, તૈજસ અને કાશ્મણ શરીરના પ્રયોગથી તથા સ્પર્શેન્દ્રિયના
श्री. भगवती सूत्र :
