________________
६५६
भगवती सूत्रे
यया
दयाल्लोभयुक्ता सचित्ताचित्तमिश्रद्रव्यप्रार्थना संज्ञायते सा ८, लोकसंज्ञामतिज्ञानावरणक्षयोपशमेन शब्दाद्यर्थगोचरा विशेषावयोधक्रिया संज्ञायते सा ९, ओघसंज्ञा ९, ओघसंज्ञा - यया मतिज्ञानावरणक्षयोपशमेन शब्दाद्यर्थगोचरा सामान्यावबोधक्रिया संज्ञायते सा १०, यद्वा - ओघसंज्ञा = सामान्यप्रवृत्तिः ९, लोकसंज्ञा=लोकदृष्टिरिति १० । अयं निष्कर्षः - आहारस ज्ञा- क्षुद्वेदनीयोदये संभवति १, भय - मैथुन - परिग्रह - क्रोध- मान-माया - लोभरूपाः सप्त संज्ञाः मोहनीय कर्मोदये संभवन्ति ८, लोकसंज्ञा-ज्ञानावरणक्षयोपशमे संभवति ९, अघसंज्ञा - ज्ञानावरणीयस्यापक्षयोपशमे संभवतीति १०, ।
मृषाभाषण करने आदिरूप क्रिया कही जाती है वह मायासंज्ञा है । लोभसंज्ञा - जिसके द्वारा लोभके उदयसे हुई सचित्त, अचित्त और मिश्र द्रव्य ग्रहण करनेकी परिणति लोभयुक्त प्रकट की जाती है वह लोभसंज्ञा है । लोकसज्ञा - मतिज्ञानावरण कर्म के क्षयोपशम से शब्द और अर्थकों विषय करनेवाली विशेष अवबोध क्रिया प्रकट की जाती है वह लोकसंज्ञा है । तथा जिस के द्वारा मतिज्ञानावरण कर्म के क्षयोपशम से उत्पन्न हुई शब्द और अर्थ आदिको विषय करनेवाली सामान्य अवबोध क्रिया कही जाती है वह ओघसंज्ञा है । अथवासामान्य प्रवृत्तिका नाम ओघसंज्ञा और लोकदृष्टिका नाम लोकसंज्ञा है । इन संज्ञाओंमें से आहारसंज्ञा क्षुधावेदनीय कर्मके उदद्यमें, तथा भयसंज्ञा, मैथुनसंज्ञा, परिग्रहसंज्ञा, क्रोधसंज्ञा, मानसंज्ञा, मायासंज्ञा, लोभसंज्ञा ये सातसंज्ञाए मोहनीय कर्मके उदयमें होती हैं लोकसंज्ञाज्ञानावरण कर्म के क्षयोपशम में और ओघसंज्ञा ज्ञानावरणीय कर्म के છે તે સત્તાનું નામ માયાસના છે. (૮) લેાભસંજ્ઞા' જેના દ્વારા સચિત્ત, અચિત્ત અને મિશ્ર દ્રવ્યને પ્રાપ્ત કરવાની ભાવના પેદા થાય છે, તે સત્તાને લેભસ'ના કહે છે. (૯) ‘લેાકસ’જ્ઞા' અતિજ્ઞાનાવરણ કર્યાંના ક્ષયે પશમથી શબ્દ અને અર્થ ને વિષય કરનારી વિશેષ અવમેધ ક્રિયા જેના દ્વારા પ્રકટ થાય છે, તે સત્તાને લેાકસના કહે છે. (૧૦) ‘આધસ’ના’ જેના દ્વારા મતિજ્ઞાનાવરણ કર્માંના ક્ષયાપશમથી ઉત્પન્ન થયેલ શબ્દ અને અ` આદિને વિષય કરનારી સામાન્ય અવમેધ ક્રિયા પ્રકટ થાય છે, તે સત્તાને મેઘસંજ્ઞા કહે છે. અથવા સામાન્ય પ્રવૃત્તિનું નામ મેઘસંજ્ઞા અને લેકદૃષ્ટિનું નામ
લાસના છે.
આ દસ સત્તામાંથી આહારસના ક્ષુધાવેદનીય કર્માંના ઉદયમાં, અને ભયસંજ્ઞા, મૈથુનસના, પરિગ્રહસŪત્તા, કૈાધસંજ્ઞા, માનસ'ના, માયાસના અને લેાભસ ંજ્ઞા, તે સાત
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : પ
