________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श.७ उ.८ मू.१ छद्मस्थमनुष्यादिनिरूपणम् ६४१ केवलेन ब्रह्मचर्यवासेन, केवलाभिः प्रवचनमातृभिः सिद्धः, बुद्धः, मुक्तः, सर्वदुःखानामन्तं कृतवान् किम् ? भगवानाह-नायमर्थः समर्थः । गौतमः पृच्छतितत् केनार्थेन भदन्त ! एवमुच्यते-छद्मस्थो मनुष्यः केवलेन संयमादिना यावत् केवलाभिः प्रवचनमातृभिः नो सिद्धः, नो बुद्धः, नो मुक्तः, नो वा सर्वदुःखानामन्तं कृतवान् ! इति, भगवान् आह-हे गौतम ! अतीतानन्तसे यहां पर भी कहना चाहिये-यावत् 'अलमस्तु' यहाँ तक यहाँ यावत् पद से 'केवलेन संवरेण' केवल संवरमात्रसे, 'केवलेन ब्रह्मचर्यवासेन' केवल ब्रह्मचर्य से, 'केवलाभिः प्रवचनमातृभिः' केवल प्रवचन माताओंके पालने से, 'सिद्धः' सिद्ध हुआ है, 'बुद्धः' बुद्ध हुआ है ! 'मुक्तः' मुक्त हुआ है ? 'सर्वदुःखानामन्तं कृतवान् ' समस्त दुःखोंका
अन्त करनेवाला हुआ है ? इसके उत्तरमें प्रभु कहते है कि हे गौतम ! 'नायमर्थः समर्थः' यह अर्थ समर्थ नहीं है। इस पर गौतमस्वामी प्रभु से पूछते हैं कि-'तत् केनार्थेन भदन्त ! एव मुच्यते-छद्मस्थो मनुष्यः केवलेन संयमादिना यावत् केवलाभिः प्रवचनमातृभिः नो सिद्धः नोबुद्धः नो मुक्तः नो वा सर्वदुःखानामन्तं कृतवान" हे भदन्त ! ऐसा आप किस कारण से कहते है कि छद्मस्थ मनुष्य केवल संयम ___मही 'जाव' (यात्) ५४था 'केवलेन संवरेण, केवलेन ब्रह्मचर्यवासेन, केवलाभिः प्रवचनमातृभिः' मा शम्होने अडएर ४२वाना छे. वे प्रश्ननी माघार આ પ્રમાણે બનશે– હે ભદન્ત ! વ્યતીત થયેલા અનંત શાશ્વતકાળમાં શું કેઈ છઘરથ મનુષ્ય માત્ર સંયમથી, માત્ર સંવરથી, માત્ર બ્રહ્મચર્યના સેવનથી, માત્ર પ્રવચન भातामार्नु पालन २वाथी, सिद्धः, बुद्धः, मुक्तः, सर्वदुःखानामन्त कृतवान्' सिद्ध, मुद्ध, भुत, अने समस्त माने। Ads मन्या छ भ? 'एवं जहा पढमसए चउत्थे उद्देसए तहा भाणियव्वं जाव अलमत्थु' गी1म! पडला શતકના ચેથા ઉદેશકમાં કહ્યા પ્રમાણે જ કથન અહીં ગ્રહણ કરવું. તે કથન “અલમસ્તુ” શબ્દ સુધી ગ્રહણ કરવું. તે ઉદેશકમાં આ પ્રમાણે કથન કર્યું છે
गौतम स्वामीना प्रश्न वाम मापता महावीर प्रभु ४ छ- 'नायमर्थः समर्थ' हे गौतम ! मे समपी शतुं नयी. - તેનું કારણ જાણવાની જિજ્ઞાસાથી ગૌતમ સ્વામી આ પ્રમાણે પ્રશ્ન પૂછે છે'तत् केनार्थेन भदन्त ! एवमुच्यते- 'छद्मस्थो मनुष्यः केवलेन संयमादिना यावत् केवलाभिः प्रवचनमातृभिः नो सिद्धः, नो बुद्धः, नो मुक्तः, नो वा सर्वदुःखानामन्तं कृतवान्' महन्त ! २५ ॥ २ ४ छ। ४ छमस्य
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
