________________
चन्द्रिकाटीका श. ७ उ. ६.३ भाविभारतवर्षावस्था स्वरूपनिरूपणम् ५४९ भविस्सर ?' गौतमः पृच्छति ! जम्बूद्वीपे खलु द्वीपे भारते वर्षे अस्याम् अवसर्पिण्यां पूर्वोक्तलक्षणायाम् दुष्षमदुष्णमायां कालविशेषरूपायां समायाम् उत्तमकाष्ठाप्राप्तायाम् पराकाष्ठावस्थां गतायाम् परमकष्टप्राप्तायां वा भारतस्य वर्षस्य कीदृशः आकारभावमत्यवतारः आकार भावस्य आकृतिलक्षणपर्यायस्य प्रत्यवतारः आविर्भावः आकारभावमत्यवतारो भविष्यति १ भगवानाह - 'गोमा ! कालो भविस्स हाहाभूए, भंभाभूए, कोलाहलगभूए'
टीकार्थ- दुःखका अधिकार होनेसे भावि भरतक्षेत्रकी वक्तव्यता सूत्रकार ने इस सूत्र द्वारा व्यक्त कि है. इसमें गौतमने प्रभु से ऐसा पूछा है कि- (जंबुद्दीवे णं भंते ! दीवे भारहे वासे इमीसे ओसप्पिणीए दुसमदुसमाए समाए उत्तमकटुपत्ताए भरहस्स वासस्स केरिसए आगार भावपडोयारे भविस्सह' हे भदन्त ! इस जंबूद्वीप नाम के द्वीप में इस अवसर्पिणो काल के भेदरूप छट्ठे दुःषमदुःषमा काल में जब कि यह अत्यन्त उत्कृष्ट अवस्थाको प्राप्त हो जावेगा अथवा परम काष्टको प्राप्त हो जावेगा. भरतक्षेत्र का कैसा आकार भाव प्रत्यवतार होगा ? आकार भावका तात्पर्य है आकृतिरूप पर्याय और प्रत्यवतारका तात्पर्य है आविर्भाव इससे यह अभिप्राय निकलता है कि इसकालके उत्कृष्ट अवस्था प्राप्त छठे आरे में इस भरतक्षेत्र का आकार कैसा होगा ? इसके उत्तर में प्रभु उनसे कहते है कि- 'गोयमा' हे गौतम!
ટીકા- દુ:ખના અધિકાર ચાલી રહ્યો છે. તે કારણે આ સૂત્રમાં દુઃખમદુઃખમા કાળના ભારતની ભાવિ સ્થિતિનુ સૂત્રકારે નિરૂપણ કર્યુ છે.
गौतम स्वाभी मडावार असुने गोवा अन पूछे हो - जंबुद्दीवेणं भंते ! दीवे भारदेवासे इमीसे ओसप्पिणीए दुसमदुसमाए समाए उत्तमकट्टपत्ताए भरहस्स वासस्स रिसए आगारभाव पडोयारे भविस्सइ ? ' हे लहन्त ! આ જમૂદ્રીપ નામના દ્વીપમાં, અવસિવણી કાળના છઠ્ઠા આરારૂપ દુઃષમદુ:ષમાકાળ જ્યારે અત્યન્ત ઉત્કટ અવસ્થાએ પહોંચ્યા હરશે, ત્યારે ભારતવર્ષ ના આકાર ભાવ પ્રત્યવતાર કેવા હશે એટલે કે
તે છઠ્ઠા આરામાં ભારતનું રૂપ કેવું હશે ત્યાં લેાકેાની અને પશુપક્ષીની હાલત કેવી હશે ? ‘આકાર ભાવ ' એટલે આકૃતિરૂપ પર્યાય, અને ‘પ્રત્યવતાર' એટલે અવિર્ભાવ અથવા પ્રકટ થવાની ક્રિયા. આ રાતે આ પ્રશ્નના ભાવાય એવા નીકળે છે કે અવસર્પિણી કાળના ઉત્કૃષ્ટાવસ્યા પ્રાપ્ત છઠ્ઠા આરામાં ભારતવનું સ્વરૂપ કેવું હશે ? तेन। उत्तर आपता महावीर प्रभु उहुँ छे ' गोयमा ! ' ' हे गोतम '
,
6
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : પ
