________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श.७ उ.४ मू.१ संसारिजीवस्वरूपनिरूपणम् ४९३ शर्करायाः अष्टादशसहस्रवर्षाणि । खरपृथिव्याश्च द्वाविंशतिसहस्रवर्षाणि वर्तते। तदुक्तम्-'सहाय सुद्धवालू य, मणोसिला सकरा य खरपुढवी ।
एग, बार, चोद्दस, सोल, ढार, बावीस सहस्स' ॥१॥ श्लक्ष्णा च शुद्धा, बालुकाच, मनःशिला, शर्कराच खरपृथिवी ।
एकं, द्वादश, चतुर्दश, षोडश, अष्टादश, द्वाविंशतिः सहस्त्राणि ॥२॥ तथा नैरयिका दिवमानिकान्तेषु भवस्थितिर्वक्तव्या, तत्र नैरयिकाणां जघन्येन भवस्थितिः दशसहस्रवर्षाणि, उत्कृष्टेन तु त्रयस्त्रिंशत्सागरोपमानि, भवनपत्यादिदेवानाम् उत्कृष्टेन एकसागरोपमं किश्चिदधिकम्, तिरश्चां मनुघ्याणां च जघन्येन भवस्थितिः अन्तर्मुहूर्तम् , उत्कृष्टेन त्रिपल्योपमानि वक्तव्यानि । अन्येषामपि जीवानां यथायोगं भवस्थितिः वक्तव्या । तथा १४ हजारवर्षकी है मनःशिला पृथिवीकायिक जीवकी १६ हजार वर्षकी है । शर्करापृथिवीकायिक जीवकी १८ हजारवर्षकी है और खरपृथिवीकायिक जीवकी २२ हजार वर्ष की है । यही बात 'सहाय सुद्धवालू य' इत्यादि गाथा द्वारा कही गई है । नैरयिकसे लेकर वैमानिक तक जीवोंमें भवस्थिति इस प्रकारसे है नैरयिक जीवोंकी जघन्यस्थिोत १० हजारवर्षकी है उत्कृष्ट स्थिति ३३ सागरोपमतककी है भवनपति आदि देवोंकी उत्कृष्टस्थिति एक सागरोपम से कुछ अधिक है; तिर्यश्चोंकी और मनुष्योंकी जघन्य भवस्थिति अन्तमुहूर्तकी है और उत्कृष्टस्थिति तीन पल्योपमकी है। इसी तरहसे और भी जीवोंकी यथायोग भवस्थिति जाननी चाहिये । बीचमें किसी दूसरी जातिमें जन्म न ग्रहण करके किसी एक ही जाति में बार२ ૧૪૦૦૦ વર્ષની, મનઃશિલા પૃથ્વીકાયિકની ૧૬૦૦૦ વર્ષની, શર્કર પૃથ્વીકાયની ૧૮૦૦૦ વર્ષની, અને ખર પૃથ્વીકાયિકની ૨૨૦૦૦ વર્ષની અધિકમાં અધિક સ્થિતિ કહે છે. मे पात 'सण्हा य सुद्धवालू या गाथा द्वारा प्राट शछ. ना२४थी धन વૈમાનિક સુધીના માં ભવસ્થિતિ આ પ્રમાણે છે –
નારક છેની જઘન્ય સ્થિતિ ૧૦૦૦૦ વર્ષની અને ઉ&ષ્ટ સ્થિતિ ૩૩ સાગરોપમ સુધીની છે. ભવનપતિ આદિ દેવેની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ એક સાગરોપમ કરતાં કંઈક અધિક કાળની છે. તિર્યંચે અને મનુષ્યોની જઘન્ય ભવસ્થિતિ અન્તર્મુહર્તાની અને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રણ પાપમની કહી છે. એ જ પ્રમાણે બીજા જીવની ભવસ્થિતિ પણ સમજવી नन्य.
વચ્ચે બીજી કઈ જાતિમાં જન્મ ગ્રહણ ન કરતા કોઈ એક જ જાતિમાં વારંવાર પેદા થવું એનું નામ કાયસ્થિતિ છે. ઉપર જઘન્ય અને ઉત્કર્ષ ભવસ્થિતિ પ્રકટ કરવામાં
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
