________________
भगवतीसूत्रो बहुतराः स्युरिति कृत्वा देशविरतोत्तरगुणवतोऽधिकृत्य उत्तरगुणवन्तः मूलगुण वद्याऽसंख्यातगुणाः स्युरित्यत आह-'उत्तरगुणपञ्चकखाणी असंखेजगुणा' उत्तरगुणप्रत्याख्यानिनः असंख्यातगुणा इति ।
गौतमः पृच्छति- 'एएसि णं भंते ! पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं पुच्छा?' हे भदन्त ! एतेषां खलु पश्चेन्द्रियतिर्यगयोनिकानां मूलगुणप्रत्याख्यानिनाम् , उत्तरगुणप्रत्याख्यानिनाम् , अप्रत्याख्यानिनां मध्ये कतरेकतरेभ्यःस्तोका वा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधि का वा भवन्ति ? इति पृच्छा, भगवानाह'गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा पंचिंदियतिरिक्खजोणिया मूलगुणपञ्चकवाणी' बहुत होते हैं । इसी अभिप्रायको लेकर 'उत्तरगुणपच्चक्खाणी अ. संखेजगुणा' स कहा गया है। क्योंकि स्थूल प्राणातिपातविरति आदिरूप मूलगुणधारियोंकी अपेक्षा उनसे भिन्न केवल उत्तरगुण धारण करनेवाले जीव असंख्यातगुणे हो सकते हैं । इसीलिये इन मूलगुण धारियोंकी अपेक्षा उत्तरगुण प्रत्याख्यानी असंख्यातगुणे यहां कहे गये हैं।
अव गौतमस्वामी प्रभुसे एसा पूछते हैं कि 'एएसिणं भंते ! पंचिंदियतिरिक्ख जोणिया पुच्छा' हे भदन्त ! इनमूलगुणप्रत्याख्यानी उत्तरगणप्रत्याख्यानी एवं अप्रत्याख्यानी पंचेन्द्रियतिर्यचों में कौन२ से जीव किन२ जीवों की अपेक्षा अधिक हैं ? कौन२ से जीव किन २ जीवोंके समान हैं और कौनरसे जीव किन२ जीवोंकी अपेक्षा विशेषाधिक हैं ? इसके उत्तर में प्रभु उनसे कहते हैं कि 'गोयमा' એ વાતને ધ્યાનમાં રાખીને “ઉત્તરગુણ પ્રત્યાખ્યાની જ અસંખ્યાતગણ હોય છે, એવું કહેવામાં આવ્યું છે, કારણ કે સ્થૂલ પ્રાણાતિપાત વિરતિ આદિરૂપ મૂલગુણધારીઓ કરતાં તેમનાં કરતાં ભિન્ન એવાં ઉત્તરગુણધારી જીવ અસંખ્યાતગણું હોઇ શકે છે. એ જ કારણે તે મૂલગુણધારીઓ કરતાં ઉત્તરગુણ પ્રત્યાખ્યાની છો અસંખ્યાતગણા Bहा छ.
गोतम स्वामी महावीर प्रभुने सेवा प्रश्न पूछे छे ४- 'एए सिणं भंते। पंचिदियतिरिक्खजोणिया पुच्छा, महन्त! मे भूतगुण प्रत्याध्यानी, ઉત્તરગુણ પ્રત્યાખ્યાની અને અપ્રત્યાખ્યાન પંચેન્દ્રિય તિર્યમાં કયા કયા છે કયા કયા જીવ કરતાં ઓછાં છે? કયા ક્યા છો કયા કયા છો કરતાં વધારે છે? કયા કયા જી કયા કયા છની બરાબર છે અને કયા કયા જી કયા કયા છો કરતાં विशेषाथि ? ते तर मापता महावीर प्रल छ 'गोयमा! गौतम !
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
