________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श. ७ उ. २ सू. ३ प्रत्याख्यानस्वरूपनिरूपणम् हे गौतम! सर्वस्तोकाः सर्वेभ्योऽल्पाः जीवाः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका मूलगुणप्रत्याख्यानिनो भवन्ति, 'उत्तरगुणपञ्चकखाणी असंखेज्जगुणा' उत्तरगुणप्रत्याख्यानिनः असंख्येयगुणाः 'अपच्चक्खाणी असंखिज्जगुणा' अप्रत्याख्यानिः असंख्येयगुणा भवन्ति । गौतमः पृच्छति - 'एएसि णं भंते ! मणुस्साणं मूलगुणपचक्रवाणीणं पुच्छा' हे मदन्त ! एतेषां खलु मनुष्याणां मूलगुणप्रत्याख्यानिनाम्, उत्तरगुणप्रत्याख्यनिनाम्, अप्रत्याख्यानिनां च मध्ये कतरे कतरेभ्यः अल्पा वा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा? इति पृच्छा, भगवानाह - 'गोयमा ! सव्वत्थोवा मणुस्सा मूलगुणपच्चक्खाणी, उत्तरगुणपञ्चक्खाणी हे गौतम! 'सव्वत्थोवा जीवा पंचिंदियतिरिक्खजोणिया मूलगुणपच्चवखाणी' सबसे कम मूलगुणप्रत्याख्यानी पंचेन्द्रियतियैश्च हैं । 'उत्तरगुणपञ्चवाणी असंखेज्जगुणा' तथा उत्तरगुणप्रत्याख्यानी पंचेंद्रिय तिर्यच असंख्यातगुणे हैं और 'अपच्चक्खाणी असंखिज्जगुणा' अपल्याख्यानी पंचेन्द्रियतिर्यच असंख्यातगुण हैं । अब गौतमस्वामी प्रभुसे ऐसा पूछते हैं कि 'एएसिं णं भंते । मणुस्सा णं मूलगुणपच्चक्खाणी र्ण पुच्छा' हे भदन्त ! इन मूलगुणप्रत्याख्यानी मनुष्योंके बीच में, उत्तरगुणप्रत्याख्यानी मनुष्यों के बीच में, और अप्रत्याख्यानी मनुष्योंके बीचमें कौन से जीव किन? जीवोंकी अपेक्षा कम हैं, कौन से जीव किनर जीवोंकी अपेक्षा अधिक हैं, कौन से जीव किन२ जीवोंके समान हैं तथा कौन से जीव किन जीवोंसे विशेषाधिक
"
6
सव्वत्थोवा जीवा पंचिदियतिरिक्खजोणिया मूलगुणपञ्चकखाणी' મૂલગુણપ્રત્યાખ્યાની પંચેન્દ્રિય તિયચા સૌથી એાછાં છે. उत्तरगुणपचक्रवाणी अस खेज्जगुणा' भूसगुणु प्रत्याय्यानी पंचेन्द्रिय तिर्यथा उरतां उत्तरशुष्य प्रत्याख्याना પચેન્દ્રિય તિય ચ। અસ ખ્યાતગણા છે, 'अपञ्चकखाणी असं खिज्जगुणा' भने અપ્રત્યાખ્યાની પચેન્દ્રિય તિયાઁચા તે ઉત્તરગુણુ પ્રત્યાખ્યાની કરતાં અસંખ્યાતગણુા છે.
हवे मनुष्यो विषे गौतम स्वामी सेवा प्रश्न पूछे छे - 'एएसि णं भंते! मणुस्सा ர் मूलगुणपञ्चक्खाणी णं पुच्छा' हे महन्त ! भूतगुणु प्रत्याच्यानी ઉત્તરગુણ પ્રત્યાખ્યાની અને અપ્રત્યાખ્યાની મનુષ્યાની સ ંખ્યાની સરખામણી કરવામાં આવે તા કયા કયા પ્રકારના મનુષ્યા કયા કયા પ્રકારના મનુષ્ય કરતાં ઓછા છે ક્યા ક્યા પ્રકારના મનુષ્યે ક્યા ક્યા પ્રકારના મનુષ્યા કરતાં વધારે છે? પ્રકારના મનુષ્યે ક્યા કયા પ્રકારના મનુષ્યા જેટલાં જ છે ? અને ક્યા ક્યા મનુષ્યે કયા કયા પ્રકારના મનુષ્ય કરતાં વિશેષાધિક છે ?
કયા કયા પ્રકારના
३९७
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : પ
