________________
भगवतीमत्र केभ्यो यावत्-अल्पा चा, बहुका वा तुल्या वा विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवानाह-'गोयमा ! सव्वत्थोचा जीवा मूलगुणपच्चकवाणी, उत्तरगुण पच्चकखाणी असंखेजगुणा, अपच्चक्खाणी अणंतगुणा' हे गौतम ! उपर्युक्तेषु मूलगुणमत्याख्यानि प्रभृति त्रितयेषु सर्वस्तोकाः सर्वेभ्यो न्यूना जीवाः मूलगुणप्रत्याख्यानिनो भवन्ति, उत्तरगुणप्रत्याख्यानिनस्तु असंख्येय गुणा भवन्ति, अप्रत्याख्यानिनश्च अनन्तगुणा भवन्ति ।
मनुष्यपश्चन्द्रियतिर्यश्च एव प्रत्याख्यानिनः, अन्येत्वप्रत्याख्यानिन एवं । वनस्पत्यपेक्षया तेषामनन्तगुणत्वं बोध्यम्, अयं भावः देशतः सर्वतो मूलगुणवन्तस्ते स्तोका एव, देशसर्वाभ्यामुत्तरगुणवतामसंख्यातगुणत्वात् , अत्र च सर्वविरतेषु क्खाणी णें य कयरे कयरे हितो जाव विसेसाहिया वा' हे भदन्त ! इन मूलगुण प्रत्याख्यानी उत्तरगुण प्रत्याख्यानी और अप्रत्याख्यानी जीवोंके बीचमें कौनसे जीव किन२ जीवोंकी अपेक्षा अल्प हैं, किन२ जीवों की अपेक्षा बहुत हैं अथवा कौनरसे जीव किन जीवोंके समान हैं, तथा कौनरसे जीव किन जीवोंकी अपेक्षा विशेषाधिक हैं। इसके उत्तर में प्रभु उनसे कहते हैं-'गोयमा' हे गौतम । 'सव्वत्थो वा जीवा मूलगुणपच्चक्खाणी-उत्तरगुणपच्चक्खाणी असंखेजगुणा, अपच्चक्खाणि अणंतगुणा' मूलगुणप्रत्याख्यानी जीव सब से कम हैं। इनकी अपेक्षा असंख्यात गुणे उत्तरगुणप्रत्याख्यानी जीव हैं-और इनकी भी अपेक्षा अनन्तगुणे अप्रत्याख्यानी जीव हैं-तात्पर्य कहने कहनेका यह है कि देशरूप से अथवा सर्वरूपसे मूलगुणोंका पालनપ્રત્યાખ્યાની, ઉત્તરગુણ પ્રત્યાખ્યાન અને અપ્રત્યાખ્યાની જીના પ્રમાણની સરખામણી કરવામાં આવે છે તે ત્રણ પ્રકારના જીવોમાંથી કયા છે કે ના કરતાં અલ્પ છે? કયા જીવો ના કરતાં અધિક છે? કયા છો કેની બરાબર છે? તથા કયા કયા છો કેના કરતાં વિશેષાધિક છે?
तना उत्तर आयता मडावी२ प्रभु ४३ छ- 'गोयमा !' गौतम ! 'सवस्थोवा जीवा मूलगुणपञ्चक्खाणी, उत्तरगुणपञ्चक्खाणी असंखेजगुणा अपञ्चक्खाणी अणंतगुणा' भूख प्रत्याभ्याना वो सीथी माछ छ, भूक्षय પ્રત્યાખ્યાની કરતાં ઉત્તરગુણ પ્રત્યાખ્યાની છ અસંખ્યાતગણુ છે, અને ઉત્તરગુણ પ્રત્યાખ્યાની કરતાં અપ્રત્યાખ્યાની છે અનંતગણ છે. આ કથનનું તાત્પર્ય નીચે પ્રમાણે છે- અંશતઃ અથવા સંપૂર્ણ રીતે મૂલગુણ નું પાલન કરનાર છે તો સૌથી ઓછાં હોય છે, પરંતુ ઉત્તરગુણ પ્રત્યાખ્યાની છે તેમના કરતાં અસંખ્યાતગણા કહ્યા છે તેનું
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
