________________
-
प्रमेयचन्द्रिका टीका श.७ उ.२ सू.३ जीवादेर्मत्याख्यानस्वरूपनिरूपणम् ३८७ भदन्त ! किं सर्वमूलगुणप्रत्याख्यानिनः, देशमूलगुणप्रत्याख्यानिनः, अप्रत्याख्यानिनः ? गौतम ! जीवाः सर्वमूलगुणप्रत्याख्यानिनः, देशमूलगुण प्रत्याख्यानिनः, अप्रत्याख्यानिनोऽपि । नैरयिकाणां पृच्छा ? गौतम ! नैरयिका: नो सर्वमूलगुणप्रत्याख्यानिनः, नो देशमूलगुणप्रत्याख्यानिनः, अप्रत्याख्यानिनः । एवं यावत्-चतुरिन्द्रियाः । पञ्चेन्द्रियतियग्रयोनिकानां पृच्छा ? गौतम ! मनुष्य सबसे कम हैं, उत्तरगुणप्रत्याख्यानी मनुष्य संख्यातगुणे है, अप्रत्यायानी मनुष्य असंख्यातगुणे होते है, (जीवाणं भंते किं सव्वमूलगुणपञ्चक्खाणी देसमूलगुणपञ्चक्खाणी अपञ्चक्खाणी) हे भदन्त ! जीव क्या सर्वमूलगुणप्रत्याख्यानी है ? या देशमूलगुणप्रत्याख्यानी है ? या अप्रत्याख्यानी हैं ? ( गोयमा ! ) हे गौतम ! (जीवा सव्वमूलगुणपच्चक्वाणी, देसमूलगुणपच्चक्खाणा, अपच्चक्खाणी वि) जीव सर्वमूलगुणप्रत्याख्यानी भी हैं, देशमूलगुणप्रत्याख्यानी भी हैं और अप्रत्याख्यानी भी हैं। (नेरइयाणं पुच्छा) हे भदन्त । नारक जीवोंके विषयमें भी मेरी इसी प्रकारसे पृच्छा है अर्थात् नारकजीव क्या सर्वमूलगुणप्रत्याख्यानी हैं, या देशमूलगुणप्रत्याख्यानी हैं या अप्रत्याख्यानी हैं ? (गोयमा) हे गौतम ! (नेरइया नो सव्वमूलगुणपच्चख्खाणि नो देसमूलगुणपच्चक्खाणी, अपच्चक्खाणी एवं जाव चउरिदिया) नारकजीच न सर्वमूलगुणप्रत्याख्यानी हैं, न देशमूलगुणप्रत्याख्यानी हैं किन्तु अप्रत्याख्यानी हैं। इसी प्रकारसे यावत् चौ इन्द्रिय जीवोंके विषयमें भी जानना चाहिये । (पंचिंदियतिरिक्खजोणिઉત્તરગુણપ્રત્યાખ્યાની મનુષ્ય સંખ્યાલગણા છે, અને અપ્રત્યાખ્યાની મનુષ્ય અસંખ્યાતગણી છે (जीवाणं भंते! सबमूलगुणपञ्चकवाणी, देसमूलगुणपच्चक्खाणी, अपञ्चक्खाणी?) હે ભદન્ત! જીવે શું સર્વમૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાની હોય છે, દેશમૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાની હોય છે, B Aप्रत्याभ्यानी डाय छ ? (गोयमा !) गौतम ! ( जीवा सन्धमूलगुणपञ्चक्रवाणी देसमूलगुणपञ्चक्रवाणी, अपच्चक्वाणी वि) वे सब भूखy प्रत्यायानी पर હોય છે, દેશમૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાની પણ હોય છે અને અપ્રત્યાખ્યાની પણ હોય છે. (नेरइयाणं पुच्छा) 3 महन्त ! नाना विषे ५५ भारी से ०४ ४२नी २७। छએટલે કે નારક જીવો શું સર્વમૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાની હોય છે, કે દેશમૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાની हाय छे, अप्रत्याभ्यानी डाय छे? (गोयमा !) 3 गीतम! (नेरइया णो सबमूलगुण पञ्चकवाणी, णो देसमूलगुणपच्चक्खाणी, अपचक्रवाणी .- एवं जाव चरिदिया) ना२४ । सबभूवनय प्रत्याभ्यानी पहाता नयी, देशभूसगुण પ્રત્યાખ્યાની પણ હોતા નથી, પરંતુ અપ્રત્યાખ્યાની જ હોય છે. ચૌઇન્દ્રિય સુધીના જીવોના વિષયમાં પણ નારકે જેવું જ કથન સમજવું.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
