SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 232
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ मगवती भगवानाह-'गोयमा ! नेरए ताव नियमा जीवे, जीवे पुण सिय नेरइए, सिय अनेरइए' हे गौतम ! नैरयिकस्तावत् नियमाजीवः प्राणधारणधर्मवचात् , किन्तु जीवः पुनः स्यात् कदाचित् नैरयिको भवति, नरकप्रायोग्यकर्मबंधनात् , स्यात्-कदाचित् अनैरयिको भवति नरकमायोग्यकर्मबन्धाऽभावात् ? 'जीवेणं होता है ? इसके उत्तरमें प्रभु गौतमसे कहते है कि- 'गोयमा' हे गौतम ! 'नेरइए ताव नियमा जीवे जो नैरयिक होता है वह तो नियम से जीवरूप होता है पर 'जीवे पुण सिय नेरइए, सिय अनेरइए' जो जीव है वह नैरयिक भी हो सकता है और अनैरयिक भी हो सकता है। नैरयिक यह जीवकी एक पर्याय है और यह पर्याय उसका व्याप्य धर्म है-जीव व्यापक है-जैसे वृक्षत्व की पर्याय-शिंशपात्व आदि व्याप्य होते हैं और वृक्षत्व उसका व्यापक होता है, व्याप्य में नियमतः व्यापक का सद्भाव रहता है पर व्यापक में नियमतः अमुक व्याप्य रहेगा ही.ऐसा नियम नहीं है वह भी रह सकता है और अविवक्षित दसरा भी व्याप्य रह सकता है इसी तरह से जहाँ पर नैरयिक पर्याय होगी वहाँ नियमतः उसका व्यापक जो जीवत्व है, वह रहेगा पर जीवत्व के सद्भाव में नारकित्व पर्याय रहे भी और न भी रहे- इसीलिये सूत्रकार ने 'सिय नेरइए सिय अनेरइए' ऐसा कहा है। दश १० ___ उत्तर- गोयमा!' 3 गौतम! 'नेरइए ताव नियमा जीवे 'रे यि खाय छ त तो नियमयी ४ ७१३५ डाय छ, ५ ' जीवे पुण सिय नेरइए, सिय अनेरइए । ०५ छे तेत यि पर डाई श छ भने અનેરયિક પણ હોઈ શકે છે. “નૈરયિક” તે તે જીવની એક પર્યાય છે, અને તે પર્યાય તેને વ્યાપ્ય ધર્મ છે. જીવ વ્યાપક છે. જેમ સીસમ (એક પ્રકારનું વૃક્ષ) વૃક્ષત્વની પર્યાયરૂપ હોવાથી તેને “ વ્યાપ્ય છે અને વૃક્ષત્વ તેનું વ્યાપક” છે. વ્યાપને તે નિયમથી જ વ્યાપકમાં સદ્દભાવ રહે છે, પણ વ્યાપકમાં અમુક વ્યાય હાય જ એ. નિયમ નથી. વ્યાપકમાં તે અમુક વ્યાપ્ય હોઈ પણશકે છે અને અમુક બીજું વ્યાખ્યા પણ હોઈ શકે છે. એ જ પ્રમાણે જ્યાં નૈરયિક પર્યાય હશે ત્યાં તેનું વ્યાપક છવત્વ તે નિયમથી જ હશે, પરંતુ જીવન સદ્ભાવમાં નારકિત્વ પર્યાય રહે પણ ખરી અને न ५९५ २७. तेथी । सुत्रधारे सिय नेरइए सिय अनेरइए' मे ४थन ज्यु छे. પાંચ ઈન્દ્રિય, ત્રણ બળ, આયુ અને શ્વાસોચ્છવાસ, એ ૧૦ પ્રાણ હોય છે તે ૧૦ શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
SR No.006319
Book TitleAgam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 05 Sthanakvasi
Original Sutra AuthorN/A
AuthorGhasilal Maharaj
PublisherA B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year1963
Total Pages866
LanguageSanskrit, Hindi, Gujarati
ClassificationBook_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bhagwati
File Size47 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy