________________
-
अमेयचन्द्रिका टीका श.६ उ.८ सु. ३ लवणसमुद्रस्वरूपनिरूपणम् १४५ ___टीका-अनन्तरं जीवानां स्वभावतो निरूपणं कृतम् , साम्मतं लवणसमुद्रादीनां स्वभावतो निरूपणमारभ्यते-'लवणे गं भंते' इत्यादि । लवणे णे भंते! समुद्दे कि उसिओदए, पत्थडोदए, खुभियनले, अखुभियजले ?' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! लवणसमुद्रः किम् उच्छ्रितोदकः उच्छितम् ऊर्ध्व वृद्धिंगतम् उदकं जल' यस्य सः तादृशं ऊर्ध्व वर्तते जलवृद्धिश्च साधिकषोडशयोजनसहसाणि, अथवा प्रस्तृतोदकः? प्रस्तृतम् समतया विस्तृतम् उदकं यस्य सः जितने शुभनाम, शुभरूप, शुभगन्ध, शुभरस एवं शुभस्पर्श हैं इतने ही दीप समुद्र नामों द्वारा कहे गये हैं। इस तरह शुभ नाम जानना चाहिये, उद्धार जानना चाहिये, परिणाम जानना चाहिये और सर्व जीवोंका दीप और समुद्रमें उत्पाद जानना चाहिये । हे भदन्त ! जैसा आपने कहा है वह सब ऐसा ही है, हे भदन्त ! जैसा आपने कहा है वह सब ऐसा ही है । इस प्रकार कहकर वे गौतम यावत् अपने स्थान पर विराजमान हो गये।
टीकार्थ- अभी २ स्वभावको लेकर जीवों का निरूपण किया गया है। अब सूत्रकार लवणसमुद्र आदिकोंका निरूपण स्वभाव को लेकर कर ही रहे हैं- इसमें गौतमने प्रभु से ऐसा पूछा है कि 'लवणेणं भंते! समुद्दे कि उसिओदए, पत्थडोदए, खुभियजले, अखुभियनले' हे भदन्त ! लवणसमुद्र क्या उच्छूितोदकवाला है? उमें वृद्धिंगत जलवाला उछलते हुए पानीवाला है क्या? अथवा प्रसृतोदकवाला है क्या? अमृत-समतया विस्तृत है उदक जिसका ऐसा સ્પર્શ છે, એટલાં જ દ્વીપ સમુદ્રો નામ દ્વારા કહેવામાં આવ્યા છે. આ રીતે શુભ નામ જ ગ્રહણ કરવા. ઉદ્ધાર જાણુ જોઈએ, પરિણામ જાણવું જોઈએ, અને સર્વ
ને દ્વીપ અને સમુદ્રમાં ઉત્પાદ જાણવું જોઈએ. ગૌતમ સ્વામી મહાવીર પ્રભુના કથનને સ્વીકાર કરતા કહે છે-“હે ભદન્ત! આપે આ વિષયનું જે પ્રતિપાદન કર્યું તે સત્યજ છે. હે ભદન્ત ! આપની વાત સત્ય અને યથાર્થ છે. આ પ્રમાણે કહીને ગૌતમ સ્વામી પિતાને સ્થાને બેસી ગયા.
ટીકાથ–પહેલાં સ્વભાવની અપેક્ષાએ જીવનું નિરૂપણ કરીયું. હવે સૂત્રકાર લવણસમુદ્ર આદિકનું નિરૂપણ સ્વભાવની અપેક્ષા કરે છે–આ વિષયને અનુલક્ષીને गौतम स्वामी महावीर प्रसुने ये प्रश्न पूछे छे 3 लवणेणं भंते ! समुद्दे कि उसिओदए, पत्थडोदए, खुभियजले, अभियजले ?" 3 Mrvd ! पशुसभुर ઉચ્છદકવાળે (ઉછળતાં પાણીથી યુક્ત) છે કે પ્રસુતેદકાળે (જેનાં પાણી ઉછળતાં
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
