________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श. ३. ७. ३ यमनामक लोकपालस्वरूपनिरूपणम्
८०५
"
महाराजस्य 'वरसिट्टे' 'नामं' 'त्रिमाणे' 'पण्णत्ते' वरशिष्टं नाम विमानं प्रज्ञप्तम्, 'अद्धतेरसजोयणसय सहस्साई ' अर्ध त्रयोदशयोजनशतसहस्राणि सार्धद्वादशलक्षयोजनानि 'जहासोमस्स विमाणं यथा सोमस्य विमानम् 'तहा' तथा ' जाव - अभिसेओ' यावत् अभिषेकः सोमस्य प्रथमलोकपालस्य पूर्ववर्णित विमानाद्यभिषेकपर्यन्तवृत्तान्तवद् यमस्यापि विमानाद्यभिषेकपर्यन्तवृत्तातोsवसेयः, ' रायहाणी तहेव यमस्यावि राजधानी तथैव- सोमस्य पूर्ववर्णित राजधानीवदेव बोध्या, ' जाव- पासायांतीओ' यावत् - प्रासादपङ्कयः, तथा च यावत्करणात - 'एकं योजनशतसहस्रम् लक्षयोजनपरिमितम् आयाम वशिष्ठ विमान हैं ऐसा 'पण्णत्ते' कहा गया है । 'अद्धतेरस जोयसहरसाई' इस विमानकी लंबाई चौडाई साढ़े बारह लाख योजनकी है । इत्यादि समस्तकथन 'जहा सोमस्स विमानं तहा जाव अभिसेओ' सोम नामक लोकपाल के विमानकी तरह जानना चाहिये और यह कथन सोमके अभिषेक पर्यन्त के कथन तक यहां ग्रहण करना चाहिये अर्थात् प्रथमलोकपाल सोम के पूर्वमें वर्णित विमानआदिका अभिषेक तकका वृत्तान्त जैसा है उसी तरह से यमनामक लोकपालका भी विमान आदिका अभिषेक पर्यन्तका वृत्तान्त है ऐसा जानना चाहिये | 'रायहाणी तहेब' जैसी सोमकी राजधानीका वर्णन पहिले किया गया है उसी प्रकारसे यमकी भी राजधानी चाहिये । 'जाव पासायपतीओ और उसमें प्रासादपंक्तियोंका वर्णन भी सोमकी प्रासादपंक्तियोंकी तरहसे ही समझना चाहिये । यहां 'अद्धतेरस जोगणस्यसहस्साई ' ते विभाननी समाध-पडोलाई १२५०००० (साडा और साथ ) योजननी छे. जहा सेामस्स विमानं तहा जात्र अभिसेओ ' વરશિષ્ટ વિમાનનું સમસ્ત વર્ણન સેામ લેાકપાલના વિમાનના વર્ણન પ્રમાણે સમજવું. તે વન કયાં સુધી ગ્રહણ કરવું ? સેામના અભિષેક પર્યન્તના કથન સુધી તે વન ગ્રહણ કરવું. કહેવાનું તાત્પ એ છે કે પહેલા લેાકપાલ સેામના વિમાનનું ન પહેલા સુત્રમાં જે પ્રમાણે આપ્યુ છે. એવુંજ વણૅન અહીં પણ અભિષેક પર્યન્ત ग्रहण ४ लहणे ' रायहाणी तहेब' सोमनी सोभा नामनी राज्धानीनु वार्जुन ४२. 'जाव पासायांतीओ' तेमां आसाह पंक्तियो पर्यन्तनुं ने वार्जुन मावे छे ते अडीं यशु श्रटुणु थवुं लेामे. अडीं 'यावत' पथी 'एकं योजनशतसहस्रम् लक्षयोजन परिमितं आयामविक्खंभेणं परिधिना च जंबूद्वीपप्रमाणा वैमानिकानां
,
,
"
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩