________________
प्रमेयद्रिका टीका श० २४०१ सू० १३ स्कन्दकचरितनिरूपणम् ६३९ प्राणादिनां विराधना न भवेत्तथा कर्त्तव्यमित्यर्थः । अस्सिव णं अट्ठे णो किं चि वि पमाइन् ' अस्मिथ खलु अर्थ प्राणादि रक्षणरूपे प्रयोजने न किञ्चिदपि प्रमादयितव्यम् हे स्कन्दक ! योऽर्थः चारित्रपालनरूपो धर्मः प्रतिपादितस्तस्मि - नर्थे त्वया कथमपि प्रमादो न विधेय इति, 'तए णं से खंदए कच्चायणसगोते ' ततः खलु स स्कन्दकः कात्ययनगोत्र: ' समणस्स भगवओ, महावीरस्स ' श्रमद्वारा समझाई गई है । द्वीन्द्रियजीव, और चौइन्द्रियजीव ये प्राण शब्द से, वनस्पतिकायिक जीव भूतशब्द से, पंचेन्द्रिय जीव जीवशब्द से और पृथिवीकायिक अपकायिक, तेजस्कायिक और वायुकायिक ये एकेन्द्रिय जीव सत्वशब्द से ग्रहण किये हैं तात्पर्य कहने का यह है कि संयमी साधु को अपनी हरएक प्रकार की प्रवृत्ति ऐसी करनी चाहिये कि जिससे किसी भी जीवका विराधना न हो ।
( अस्सि चणं अड्डे णो किंचि वि पमाइयव्वं ) इस प्राणादि रक्षण रूप प्रयोजन - संयम में थोड़ा सा भी प्रमाद नहीं करना चाहिये । प्रभु स्कन्दक अनगार को समझाते हुए उनसे कह रहे हैं कि हे स्कन्दक ! जो चारित्र पालनरूप अर्थधर्म - तुम्हें मैंने पालन निमित्त प्रतिपादित किया है उस अर्थ मैं - कर्तव्य में कथमपि प्रमाद का सेवन नहीं करना चाहिये । (तणं से खंदर कच्चायणसगोत्ते ) इस प्रकार जब श्रमण भगवान महावीर प्रभुने उनको अनगार धर्म का स्वरूप समझाया - तब उन कात्यायन गोत्रीय स्कन्दक ने ( समणस्स भगवओ महावीरस्स इमं વડે સમજાવવામાં આવી છે. ( પ્રાણ ) પદથી દ્વીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિય જીવે ગ્રહણુ કરવામાં આવ્યા છે. ( ભૂત ) પદ્મથી વનસ્પતિકાયના જીવા ગ્રહણ કરાયા છે. ( જીવ ) પદથી પંચેન્દ્રિય જીવા અને ( સ ) પદથી પૃથિવીકાય, અકાય, તેજસ્કાય અને વાયુકાયના જીવા ગ્રહણ કરવામાં આવ્યા છે. કહેવાનું તાત્પ એ છે કે સયમી સાધુની પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિ એવી હાવી જોઈએ કે જેનાથી જીવેાની વિરાધના ન થાય.
( अस्सिं चणं अट्ठे णो किंचि वि पमाइयव्वं ) आ आशु वगेरेना રક્ષણ રૂપ પ્રયેાજનમાં ( સચમમાં ) બિલકુલ પ્રમાદ કરવા જોઇએ નહીં. ભગવાન મહાવીર સ્કન્દક અણુગારને સમજાવે છે કે હે સ્કન્દૂક !જે શ્રુતચારિત્ર રૂપ ધર્મનું પાલન કરવાને મે' તમને ઉપદેશ આપ્યા છે, તેના પાલનમાં तमारे जिसस प्रमाह सेववेो नहीं. ( तएण से खंदए कच्चायणस्स गोते !
આ રીતે જ્યારે ભગવાન મહાવીરે કાત્યાયન ગેાત્રી સ્ક'કને અણુગાર-ધમનું ११३५ समन्नव्यु त्यारे तेभाणे ( समणस्स भगवओ महावीरस्स इम एयारूवं )
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
