________________
६१२
भगवतीसूत्रे
"
स्वात्, 'बहुमए' बहुमतः - सर्वैरपि माननीयत्वात् 'भंडकरंडगसमाणे' भाण्डकरण्डकसमानः भाण्डकरण्डकम् आभरणभाजनं तत्समानस्ततुल्य आदेयच्चादिति । भाण्डसादृश्यमात्मनि कथितम् भाण्डानाञ्चानित्यत्वं प्रत्यक्षदृष्टमिति तत्तुल्य त्वादात्माप्यनित्यो भविष्यति ततश्च कस्य मोक्षः स्यादिति शंकां निराकर्तुमात्मनो नित्यत्वप्रतिपादनायाह 'माणं सियं ' इत्यादि ' माणं सियं मानं शीतम् = ममात्मानं शीतं मा स्पृश्यतु = मा पीडयतु एवमग्रेऽपि स्पृश् धातोर्यथायोगं सम्बन्धः करणीय: ' माणं उन्हें ' मातम् - उष्णम् ' माणं खुहा ' मातं क्षुधा 'माणं पिवासा' होने से अनुमत है। (बहुमए) समस्त आत्मवादी सिद्धान्तकारों द्वारा स्वीकृत किया गया होने से बहुमत है । (भंडकरंडक समाणे) आभरणों से भरे हुए करंडक समान आदेय होने से यह भाण्ड करण्डक के जैसा है।
(
यहां कोई ऐसी आशंका कर सकता है कि आत्मा में जो भाण्ड साइयता कही गई है वह ठीक नहीं है, क्यों कि इस प्रकार के कथन से तो अनिष्टापत्ति होती है, कारण-आत्मा नित्य वस्तु माना गया है और भण्ड अनित्य, भाण्ड की अनित्यता प्रत्यक्ष दृष्ट होने से gora ठीक नहीं बैठता है । अतः यदि आत्मा में भण्डसादृश्य प्रकट किया जाता है तो आत्मा भी अनित्य हो जावेगा फिर मोक्ष किसको प्राप्त होगा सो ऐसी आशंका की निवृत्ति के लिये आत्मा में नित्यत्व का प्रतिपादन करने के निमित्त कहा जाता है कि - ( माणं सीयं ) मेरी इस आत्मा को शीत पीडा न करे, (माणं उन्हं ) उष्ण पीडा न करे, ( माणं खुहा) क्षुधा पीडा न करें, (माणं पिवासा) प्यास पीडा न करे पशु मान्य होवाथी अनुभत छे. ) ( बहुमए) तमाम आत्मवादी सिद्धांत अश वडे स्वीकृत अशयेस होवाथी महुमत छे. ( भंडकर डकसमाणे ) मालरो ( ઘરેણાં ) થી ભરેલા કરંડિયા સમાન અથવા કીમતી વસ્તુથી ભરેલી પેટી જેવા છે. અહીં કાઇ એવી શંકા કરે કે આત્માને ભાંડ ( વાસણ) સાથે સરખાવવા તે ચગ્ય નથી, ઉપરોક્ત કથનમાં દોષ જણાય છે કારણ કે આત્માને નિત્ય માનવામાં આવેલ છે, જ્યારે ભાંડ (વાસણ) ની અનિત્યતા તે પ્રત્યક્ષ અનુભવી શકાય છે. માટે આ ઉપમા ખરાખર જણાતી નથી. આ રીતે જે આત્માને ભાંડ-પાત્રની સાથે સરખાવવામાં આવે તે આત્માને પણ અનિત્ય માનવા પડશે. તે પછી મેાક્ષની પ્રાપ્તિ કાને થશે ? આ જાતની શકાનું નિવારણ કરવા માટે આત્મામાં નિત્યપણાનુ' પ્રતિપાદન કરવા માટે કહ્યું છે કે ( माणं सीयं ) भारा या आत्माने उडी उष्ट न पहाडे ( माणं उण्ह' ) तेने गरमी इष्ट न होगाडे, ( माणं खुहा ) तेने क्षुधा सन १२वी न पडे,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
-
