________________
भगवतीसूत्रे भगवानाह-बालमरणे' इत्यादि, 'बालमरणे दुवालसविहे पन्नत्ते ' बालमरणं द्वादशविधं प्रज्ञप्तम् । 'तं जहा' तद्यथा-' बलयमरणे ' वलन्मरणम् , वलतः बुभुक्षापिपासादि परिगतत्वेन बलवलायमानस्य यद् मरणं तद्वलन्मरणम् अथवा संयमात् पतितो जोवस्य यन्मरणं तद् वसन्मरणमिति ? ' वसहमरणे' वार्तमरणम् , वशेनेन्द्रिययायधीनेन ऋतस्य पीडितस्य प्रदीप्तपदीप्तगाक्षिप्त चक्षुषः पतंगस्येव यन्मरणं तद्वशामिरक्षगम् विशयाधीनगृत्तिकमरणमिति यावत् २। ' अंतो सल्लमरणे' अन्तः शल्यमरणम् अन्तः शरीरमध्ये प्रविष्टस्य मायादिरूपशल्यस्यानुद्धरणेन यन्मरणम् तदन्तः शल्यमरणम् ३ । तथा ' तब्भवमरणे ' तद्भमरणे दुबालसविहे पण्णत्ते' हे स्कन्दक ! बालमरण १२ प्रकार का होता है। ' तंजहा' उस के वे प्रकार ये हैं- 'बलयमरणे ' बलन्मरण । जब बहुत अधिक भूख प्यास आदि से जीव तडफडाने लगता है तब वह तडफडाता हुआ मरण को प्राप्त हो जाता है-इस मरण का नाप्न बलय मरण -बलन्मरण है । अथवा-संयम से भ्रष्ट हुए जीव का जो मरण है वह बलयमरण है १ । ' वसट्टमरण-वशातमरणे-प्रदीप्त दीपक के प्रकाश से आकृष्ट हुए नेत्रवाले पतंगिये की तरह इन्द्रियों की आधीनता से दुःखित हुए जीव का जो मरण होता है वह वशार्तमरण है २ । ' अंतोसल्लमरणे' अन्तः शल्य मरण-शरीर के भीतर प्रविष्ट मायादिशल्य के अनुद्धरग से जो मरण होता है वह अन्तःशल्यमरण है ३ । 'तम्भवमरणे' तद्भवमरण-मनुष्यादि पर्याय में रहते हुए जीव का मरणे दुवालसविहे पण्णत्ते” २४४४ ! समरश्नां ॥२ २ ४ छे. (त जहा) ते मारे २॥ प्रमाणे छे.
१ " वलयमरण " मासभ२५ ( बलन्मरण) न्यारे घणी भूस, तरस વગેરેથી તરફડીને જીવ મરણ પામે છે ત્યારે તે મરણને વલયમરણ કહે છે. અથવા સંયમથી ભ્રષ્ટ થયેલા માણસના મરણને પણ વલયમરણ કહે છે.
२ " वसहमरण" पशात भरण-सतहीवाथी माधिन नेवी रीते પતંગિયાં મરે છે તેવી રીતે ઈન્દ્રિયના ગુલામ બનીને દુ:ખિત થયેલા જીવનું જે મરણ થાય છે તેને “વશારૂંમરણ” કહે છે.
3 " अंतोसल्लमरण" मन्त:शस्य भ२१ मात्मामा प्रवेश माया पोरे શલ્ય ન નીકળવાને કારણે જે મરણ થાય છે–એટલે કે માયા વગેરે શલ્યને પરિત્યાગ કર્યા વિના જે મરણ થાય છે તેને અન્તઃ શલ્ય મરણ કહે છે. ४ “ तब्भवमरणे " तलव भ२६ - मनुष्य परे पर्यायमा उत्पन्न थयेपर्नु
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
