________________
-पानस्वरूपनिरूपणम् ४६५
प्रमेयद्रिका टीका ८०२ ३०१ सू०३ वायुकाय-आनविप्पजहाय तेय कम्मएहिं निक्खमइ, से तेणट्टेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ, सिय ससरीरी निक्खमइ सिय असरीरी निक्खमइ ॥ सू० ३ ॥
छाया - वायुकायो भदन्त । वायुकायानेव आनति वा माणति वा उच्छव सति वा निःश्वसति वा, हन्त गौतम ! वायुकायो यावत् निःश्वसति वा । वायुकायः खलु भदन्त ! वायुकाये एवानेकशतसहस्रकस्वोऽपत्यापस्य तत्रैव भूयो भूयः जीव प्रकरण
वायु
पहिले एकेन्द्रिय जीवों के आनप्राण आदि का वर्णन किया गया है। एकेन्द्रिय जीवों के वायुकायिक जीव भी हैं तो क्या इन जीवो का वायु ही आनप्राणादिरूप है या पृथिवीकायिक आदि जीवों की तरह कोई दूसरा ही पदार्थ इनका आनप्राणादिरूप है ? इस प्रकार का प्रश्न करते हुए गौतमस्वामी प्रभु से पूछते हैं कि-' बाउकाए णं भंते । इ० सूत्रार्थ - (वाउकाए णं भंते!) हे भदन्त ! वायुकायिक जीव ( वायुकाए वेव ) वायुकायों को ही ( आणमइ वा पाणमह वा ऊससह वा नीससइ वा ) क्या श्वासोच्छ्रवासरूप में ग्रहण करते हैं ? ( हंता गोमा ! ) हां गौतम ! ( वाउकाएणं जाव नीससह वा ) वायुकायिक जीव वायुकायों को ही श्वासोच्छ्वासरूप में ग्रहण करते हैं । (वाउकाएणं भंते ! ) हे भदन्त ! वायुकायिक जीव (वाउकाए चेव ) वायुका - यिक में (अणेगसय सहस्स खुत्तो ) अनेक लाखबार ( उद्दाहन्ता उद्दा
આગળના પ્રકરણમાં એકેન્દ્રિય જીવેાના શ્વાસેાચ્છવાસનુ વર્ણન કરવામાં આવ્યું. વાયુકાય જીવાની ગણતરી પણ એકેન્દ્રિય જીવેામાં જ થાય છે. તે તે જીવાના વાયુ જ શું શ્વાસ નિ:શ્વાસ રૂપ હાય છે કે પૃથિવીકાય વગેરે જીવાની જેમ કાઇ અન્ય પદાર્થ તેમના શ્વાસ નિ:શ્વાસમાં ગ્રહણ થાય છે? તે જાણવા માટે ગૌતમસ્વામી મહાવીર પ્રભુને પૂછે છે કે
काणं भंते ! " त्याहि !
सूत्रार्थ - ( वाउकाए णं ऊससइ वा नीससइ वा ? ) डे श्वासोच्छ्वास ३५ ग्रह ( वाउकार णं जाव नीससइ वा ) वायुअयि स्वास३पे अरे छे ( वाउकाए णं भंते! खुत्तो उद्दाइत्ता उद्दाइत्ता भुजो भुज्जो पच्चायाइ ) हे
भ ५९
"
"
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
बा पाणमइ वा,
भंते! वायुकाए चेव आणमइ ભગવન્ વાયુકાયના જીવે। શું વાયુકાયાને रे छे ? ( हंता गोयमा ! ) डा, गौतम ? वो वायुयाने श्वासो वाउकाए चेव अणेगसयस इस्सभगवन् ? शुद्ध वायुअयि