________________
३६६
भगवतीसूत्रे
अकषायोदयप्रभवा, साम्परायिकी च कपायोदयप्रभवा, अतो जीव एकसमये द्वे क्रिये कर्तुं न शक्नोतीति भगवन्मतम् । नरके कियान् विरहकाल : ? इति पृच्छा । द्वादश मुहूर्त्ता इत्युत्तरम् । अत्र प्रज्ञापनायाः षष्ठं व्युत्क्रान्तिपदं बोध्यम् । सेवं भंते ' इत्यादि गौतमस्यानुमोदनम् | उद्देशकसमाप्तिः, शतकसमाप्तिश्रेति ॥
"
नवमोद्देशकं निरूप्य तदनु दशमोद्देशको निरूप्यते, तत्र नवमोद्देशकस्यान्ते अस्थिरं च कर्म इति वर्णितम्, कर्मादिविषये च परतीर्थिका विरुद्धं प्रतिपादयंति अतस्तेषां निराकरणाय तथा प्रथमशतकस्यादौ ( द्वार) गाथायां 'चलणाओ ' इति दशमद्वारतया यदुक्तं तत्प्रतिपादनाय च दशमोद्देशकः प्रारभ्यते, तस्येदमादिमं सूत्रम् -' अन्न उत्थियाणं ' इत्यादि ।
समय में दो क्रिया करने के लिये समर्थ नहीं हो सकता ऐसा भगवान का मत है। नरक में विरहकाल कितना है ऐसा प्रश्न १२ बारह मुहूर्त का है ऐसा उत्तर । यहां प्रज्ञापना का छठवां व्युत्क्रान्ति पद जानना चाहिये । (सेवं भंते ! इत्यादिरूप से गौतम ! का अनुमोदन, उद्देशक की समाप्ति और प्रथम शतक की भी समाप्ति
नववें उद्देशक का निरूपण करके इसके बाद सूत्रकार अब दशम उद्देशक का निरूपण करते हैं-नववें उद्देशक के अंत में "कर्म अस्थिर होता है " ऐसा वर्णन किया गया है। कर्मादि के विषय में परतीर्थिक जन विरुद्ध ही प्ररूपणा करते हैं, अतः उनके मन्तव्य का निराकरण करने के लिये तथा प्रथम शतक की आदि में द्वार गाथा में "चलणाओ ऐसा जो दशम द्वाररूप से कहा गया है उसके प्रतिपादन के लिये इस दशम उद्देशक का प्रारंभ हुआ है । " अन्नउत्थियाणं इत्यादि ઉદય હોય ત્યારે જ થાય છે. તેથી એક જ સમયે જીવ એ ક્રિયા કરવાને સમ હાતા નથી એવા ભગવાનના મત છે. નરકમાં વિરહકાળ કેટલા છે? એ પ્રશ્ન. ઉત્તર-૧૨ મુના છે. અહી પ્રજ્ઞાપનાનું છટ્ઠું' વ્યુત્ક્રાન્તિપદ જાણવું लेह थो. " सेवं भंते " इत्यादि स्थनवडे गौतमनुं अनुभोहन, उद्देशउनी समाप्ति. અને પહેલા શતકની પણ સમાપ્તિ.
નવમા ઉદ્દેશકનું નિરૂપણ કરીને હવે સૂત્રકાર દસમા ઉદ્દેશકનું નિરૂપણુ કરે છે. નવમા ઉદ્દેશકને અંતે “ કમ અસ્થિર હોય છે” એવું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. કર્માદિના વિષયમાં પરતીર્થિકો એથી વિરૂદ્ધ પ્રરૂપણા કરે છે, તેથી તેમના મતનું ખંડન કરવાને માટે તથા પહેલા શતકની શરૂઆતની દ્વાર ગાથામાં " चलणाओ " मेवु ने हशमां द्वार३ये हे छे तेनुं प्रतियाहन કરવાના આશયથી આ દસમાં ઉદ્દેશકની શરૂઆત કરવામાં આવી છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
ܕܪ
