________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०१ उ० १० दशमोहेशकस्यावतरणिका
भाषणात् पूर्व न भाषा, भाष्यमाणा भाषा भवति, भाषणात् परतोऽपि न भाषा भवति । भाषमाणस्य भाषा भवति न तु अभाषमाणस्य । भाषावत् क्रियापि बोध्या । कृत्यं दुःखं, स्पृश्यं दुःख, क्रियमाणकृतं दुःखं, कर्म कृत्वा कृत्वा प्राणभूतजीवसत्त्वाः वेदनां वेदयन्ति, न तु अकृत्यम् , अस्पृश्यम् अक्रियमाणकृतं दुःखम् , अकृत्वा अकृत्वा प्राणभूतजोवसत्त्वा वेदनां वेदयन्ती त्यतोऽसत्यमन्यतीथिकानां मतमिति । पुनरन्यतीर्थिकमतम्--तथाहि--एको जीव एकस्मिन् समये द्वे क्रिये -- ऐर्यापथिकी साम्परायिकी च युगपत् करोति तदसत्यम् , तयोः परस्परविरुद्धस्वभावत्वात् । यत ऐर्यापथिकी
भाषण से पहिले भाषा भाषा नहीं होती है।जो बोली जा रही है वही भाषा होती है । भाषण के बाद भी भाषा भाषा नहीं होती है । बोलते हुए का भाषा भाषा होती है । नहीं बोलते हुए की भाषा भाषा नहीं होती है। भाषा की तरह क्रिया भी जाननी चाहिये । कृत्य दुःख है। स्पृश्य दुःख है । क्रियमाण कृत दुःख है । कर्म कर कर के प्राण, भूत, जीव, सत्त्व वेदना भोगते हैं । अकृत्य, अस्पृश्य, अक्रियमाणकृत दुःख नहीं है। कर्म नहीं करके प्राण, भूत, जीव, सत्त्व वेदना भोगते हैं। इसलिये अन्यतीर्थिकों का मत असत्य है । तथा-अन्यतीर्थिकों का ऐसा और भी मत है कि एक जीव एक समय में ई-पथिकी और साम्परायिकी ऐसी दो क्रियाएँ एक साथ करता है । सो यह भी असत्य है-क्यों कि ये दोनों क्रियाएं परस्पर में विरुद्ध स्वभाव वाली हैं-कारग कि ऐर्यापथिकी जो क्रिया होती है वह कषाय के उदय के अभाव में होती है और जो सा. म्परायिकी क्रिया है वह कषाय के उदय में होती है। इसलिये जीव एक
ભાષણની પહેલાની ભાષા ભાષા હોતી નથી. જે બોલવામાં આવે છે એજ ભાષા હોય છે. ભાષણ પછીની ભાષા પણ ભાષા નથી. બેલનારની ભાષાજ ભાષા કહેવાય છે. નહીં બોલનારની ભાષા; ભાષા કહેવાતી નથી. ભાષાની જેમ જ ક્રિયા વિષે પણ सभा, कृत्य हुम छे. २५श्य हुम छ. ठियमातम छ. ४ ४शन प्राण, ભૂત, જીવ, સર્વ વેદના ભોગવે છે. અકૃત્ય, અસ્પૃશ્ય, અક્રિયમાણ કૃત દુઃખ નથી, કર્મ નહીં કરી કરીને પ્રાણ, ભૂત, જીવ, સર્વ વેદના ભોગવતા નથી. આ કારણે અન્ય તીર્થિકોને મત અસત્ય છે, તથા–અન્ય તીથિકોની બીજી એક એવી માન્યતા છે કે એક જીવ એક જ સમયે ઇર્યાપથિકી સામ્પરાયિકી એ બે ક્રિયાએ એક સાથે કરે છે. તેમની તે માન્યતા પણ અસત્ય છે, કારણ કે તે બે ક્રિયાઓ પરસ્પર વિરોધી સ્વભાવવાળી છે. ઈપથિકી કિયા કષાયના ઉદયને અભાવ હોય ત્યારે જ થાય છે. પરંતુ સામ્પરાયિકી કિયા તે કષાયને
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
